Wstęp do typologii syntaktycznej

Czasowniki przechodnie aktywne

z dopełnieniem bliższym w bierniku

• bić: Piotr bije Pawła (kijem). Paweł jest bity (kijem) przez Piotra.
• brać: Filip bierze Mirkę pod ramię. Mirka jest brana pod ramię przez Filipa.
• brudzić: Szczepan ubrudził podłogę (błotem). Podłoga została ubrudzona (błotem) przez Szczepana
• brukać: Edmund zbrukał honor rodu (niegodnym czynem). Honor rodu został zbrukany (niegodnym czynem) przez Edmunda.
• częstować: Marzena częstuje gości (kawą). Goście są częstowani (kawą) przez Marzenę.
• czyścić: Wiola czyści okulary (miękką ściereczką). Okulary są czyszczone przez Wiolę (miękką ściereczką).
• czytać: Magda czyta. Magda czyta (dzieciom) książkę. Książka jest czytana (dzieciom) przez Magdę.
• darować: Sędzia darował przewinienie skazanemu. Przewinienie zostało darowane skazanemu przez sędziego.
• dawać: Mężczyzna daje kwiaty kobiecie. Kwiaty są dawane kobiecie przez mężczyznę.
• dostarczać: Wiola dostarczyła nam choinkę do mieszkania. Choinka została nam dostarczona do mieszkania przez Wiolę.
• dziobać: Szpak dziobał. Szpak dziobał bociana. Bocian był dziobany przez szpaka.
• gonić: Siostra goni córkę. Córka jest goniona przez siostrę.
• gotować: Marianna gotuje dzieciom kisiel. Kisiel jest gotowany dzieciom przez Mariannę.
• kalać: Skalał świętość tego miejsca (nagłym wtargnięciem). Świętość tego miejsca została przez niego skalana (nagłym wtargnięciem).
• karmić: Aldona nakarmiła psa (kaszą). Pies został nakarmiony (kaszą) przez Aldonę.
• kąsać: Pies pokąsał Jakuba (zębami). Jakub został pokąsany (zębami) przez psa.
• kraść: Antek ukradł dla Oli naszyjnik. Naszyjnik został ukradziony dla Oli przez Antka.
• kupować: Tomek kupił Milenie drożdżówkę. Drożdżówka została kupiona Milenie przez Tomka.
• łamać: Monika złamie Jurkowi serce. Serce zostanie złamane Jurkowi przez Monikę.
• łapać: Heniek złapie Kasi rybę. Ryba zostanie złapana Kasi przez Heńka.
• mówić: Mówię ludziom prawdę prosto w oczy. Prawda jest mówiona przeze mnie ludziom prosto w oczy.
• nadawać: Król nadał mu tytuł lorda. Tytuł lorda został mu nadany przez króla.
• nagradzać: Rzymianie nagradzali wielkich wodzów (wieńcem z liści wawrzynu). Wielcy wodzowie byli nagradzani przez Rzymian (wieńcem z liści wawrzynu).
• narzucać: Celina narzuciła ten zwyczaj rodzinie. Ten zwyczaj został narzucony rodzinie przez Celinę.
• niszczyć: Nadia niszczy Tamarze marzenia. Marzenia są niszczone Tamarze przez Nadię.
• obchodzić: Romek obchodzi górę. Góra jest obchodzona przez Romka.
• obdarować: Mężczyzna obdarowuje kobietę (kwiatami). Kobieta jest obdarowywana (kwiatami) przez mężczyznę.
• obdzielać: Dyrekcja obdziela (bonusami) pracowników. Pracownicy są obdzielani (bonusami) przez dyrekcje.
• obejść: Romek obszedł górę.
• obiecywać: Agnieszka obiecała mu rajską noc. Rajska noc została mu obiecana przez Agnieszkę.
• obierać: Janek obrał siostrze pomarańczę. Pomarańcza została obrana siostrze przez Janka.
• obrażać: Karolina obraża Romka (inwektywami). Romek jest obrażany przez Karolinę (inwektywami).
• obrzucać: Kowalscy obrzucili dom (ładnym tynkiem). Dom został obrzucony przez Kowalskich (ładnym tynkiem).
• oddawać: Magda oddała książkę Rafałowi. Książka została oddana Rafałowi przez Magdę.
• odpuszczać: Księża odpuszczają grzechy wiernym. Grzechy są odpuszczane wiernym przez księży.
• odpychać: Stefka odepchnęła Roberta (łokciem). Robert został odepchnięty (łokciem) przez Stefkę.
• oferować: Hotel oferuje gościom wiele atrakcji. Wiele atrakcji jest oferowanych gościom przez hotel.
• ofiarować: Wróżka ofiarowała królewnie cenny dar. Cenny dar został ofiarowany królewnie przez wróżkę.
• oglądać: Wieśka oglądała ciekawy program. Ciekawy program był oglądany przez Wieśkę.
• okazywać: Łucja okazuje Michałowi oddanie. Oddanie jest okazywane Michałowi przez Łucję.
• okrywać: Wicek okrył jej ramiona (płaszczem). Jej ramiona zostały okryte przez Wicka (płaszczem).
• opowiadać: Stefan opowiedział tę historię Mariannie. Ta historia została opowiedziana Mariannie przez Stefana.
• orać: Rolnik orze. Rolnik orze pole. Pole jest orane przez rolnika.
• oszukiwać: Anka oszukiwała Grześka (słodką minką). Grzesiek był oszukiwany przez Ankę (słodką minką).
• otaczać: Nieprzyjaciel otacza armię (kordonem). Armia jest otaczana przez nieprzyjaciela (kordonem). Starosta otoczył osadę płotem. Osada została otoczona płotem przez starostę.
• pisać: Grzesiek pisze. Grzesiek pisze do niej list. List do niej jest pisany przez Grześka. Grzesiek pisze jej długi list. Długi list jest jej pisany przez Grześka.
• płacić: Iwona zapłaciła mu dolara. Dolar został mu zapłacony przez Iwonę.
• podawać: Maria podaje sól Michałowi. Sól jest podawana Michałowi przez Marię.
• podniecać: Fatima podnieciła Mehmeda (swoim tańcem). Mehmed został podniecony przez Fatimę (jej tańcem).
• podrywać: Monika podrywa Krzyśka (swoimi legginsami). Krzysiek jest podrywany przez Monikę (jej legginsami).
• pokazywać: Magda pokazała Pawłowi zdjęcie. Zdjęcie zostało pokazane Pawłowi przez Magdę.
• poszkodować: Spadający kamień go poszkodował. Został poszkodowany przez spadający kamień.
• powiedzieć: Franek coś powiedział Antkowi. Coś zostało powiedziane Antkowi przez Franka.
• powodować: Wiatr spowodował uszkodzenie. Uszkodzenie zostało spowodowane przez wiatr.
• pożyczać: Marcin pożyczył długopis bratu. Długopis został pożyczony bratu przez Marcina.
• prezentować: Błazen prezentuje zgromadzonym ciekawe sztuczki. Ciekawe sztuczki są prezentowane zgromadzonym przez błazna.
• proponować: Ilona zaproponowała nam filiżankę herbaty. Filiżanka herbaty została nam zaproponowana przez Ilonę.
• prowokować: Monika prowokuje Krzyśka (ubiorem). Krzysiek jest prowokowany przez Monikę (ubiorem).
• przekazywać: Mężczyźni przekazują część dochodu biednym. Część dochodu jest przekazywana biednym przez mężczyzn.
• przekupywać: Biznesmen przekupuje urzędników (swoimi pieniędzmi). Urzędnicy są przekupywani przez biznesmena (jego pieniędzmi).
• przyciągać: Sklepy przyciągają wzrok (barwnymi neonami). Wzrok jest przyciągany (barwnymi neonami) przez sklepy.
• przynosić: Bogdan codziennie przynosi żonie kwiaty. Kwiaty codziennie są przynoszone żonie przez Bogdana.
• przyozdabiać: Ojciec przyozdobił choinkę (bombkami). Choinka została przyozdobiona (bombkami) przez ojca.
• przysyłać: Kinga przysyła ci prezent na urodziny. Prezent na urodziny jest ci przysyłany przez Kingę.
• przyznawać: Rząd przyznał Ahmedowi azyl polityczny. Azyl polityczny został przyznany Ahmedowi przez rząd.
• robić: Matka zrobiła Kasi nową sukienkę. Nowa sukienka została zrobiona Kasi przez matkę.
• sprzedawać: Aga sprzedaje na targu. Aga sprzedaje (Krysi) warzywa. Warzywa są sprzedawane (Krysi) przez Agę.
• straszyć: Nauczyciel straszy uczniów (ocenami). Uczniowie są straszeni przez nauczyciela (ocenami).
• szarpać: Wilk go poszarpał (swoimi kłami). Został poszarpany przez wilka (jego kłami).
• szyć: Krawiec szyje Romanowi nowe spodnie. Nowe spodnie są szyte Romanowi przez krawca.
• śpiewać: Eryk zaśpiewał Zosi piosenkę. Piosenka została zaśpiewana Zosi przez Eryka.
• tłuc: Mateusz stłucze Jakuba (pięściami). Jakub zostanie stłuczony przez Mateusza (pięściami).
• truć: Sąsiad wytruł mi kwiaty wzdłuż ogrodzenia. Kwiaty wzdłuż ogrodzenia zostały mi wytrute przez sąsiada.
• uczyć: Jacek uczy Basię chemii. Basia jest uczona chemii przez Jacka.
• uderzać: Zuzanna uderzyła Marcina (kijem). Marcin został uderzony (kijem) przez Zuzannę.
• upiększać: Radni upiększyli miasto (drzewami). Miasto zostało upiększone (drzewami) przez radnych.
• wręczać: Samuraj wręczył miecze przewoźnikowi. Miecze zostały wręczone przewoźnikowi przez samuraja.
• wspomagać: Robert wspomaga Piotra (dobrą radą). Piotr jest wspomagany (dobrą radą) przez Roberta.
• wybaczać: Julia wybaczyła Markowi przykre słowa. Przykre słowa zostały Markowi wybaczone przez Julię.
• wypominać: Stasia ciągle wypomina Władkowi lenistwo. Lenistwo jest ciągle wypominane Władkowi przez Stasię.
• wyprzedzać: Motocykl wyprzedził autobus. Autobus został wyprzedzony przez motocykl.
• wyrywać: Cyrulik wyrywał zęby cierpiącym. Zęby były wyrywane cierpiącym przez cyrulika.
• wyrządzać: Monika wyrządza ci krzywdę. Krzywda jest ci wyrządzana przez Monikę.
• wysyłać: Tomek wysłał bratu kartkę z podróży. Kartka z podróży została wysłana bratu przez Tomka.
• wyśmiewać: Marta zupełnie wyśmiała Krzysztofa. Krzysztof został zupełnie wyśmiany przez Martę.
• wywoływać: Dyrektor wywoływał skandale (wystawami). Skandale były wywoływane (wystawami) przez dyrektora.
• wziąć: Antek wziął kanapki na podróż. Kanapki na podróż zostały wzięte przez Antka.
• zabawiać: Klaun zabawiał widzów (sztuczkami). Widzowie byli zabawiani (sztuczkami) przez klauna.
• zabierać: Poborcy podatków będą zabierali ci część dochodu. Część dochodu będzie ci zabierana przez poborców podatków.
• zabijać: Myśliwy zabił sarnę (toporem). Sarna została zabita (toporem) przez myśliwego.
• zaciekawiać: Zaciekawiłeś mnie (swoją opowieścią). Zostałem zaciekawiony (twoją opowieścią).
• zadawać: Syn zadaje mi masę pytań. Masa pytań jest mi zadawana przez syna.
• zajmować: Zajmę ci miejsce w kolejce. Miejsce w kolejce zostanie ci zajęte przeze mnie. Sekretarka zajęła dyrektorowi całe biurko książkami. Całe biurko zostało zajęte dyrektorowi książkami przez sekretarkę.
• zakładać: Założyłaś ładną sukienkę. Ładna sukienka została przez ciebie założona.
• zamawiać: Zamówił jej filiżankę kawy. Filiżanka kawy została jej zamówiona przez niego.
• zapisywać: Halina zapisuje Tadkowi odjazdy autobusów. Odjazdy autobusów są zapisywane Tadkowi przez Halinę.
• zasłaniać: Malinowska często zasłania okna (grubymi storami). Okna są często zasłaniane przez Malinowską (grubymi storami).
• zjadać: Lwy zjadają hieny. Hieny są zjadane przez lwy.
• znajdować: Brat znalazł Dominice koleżankę. Koleżanka została znaleziona Dominice przez brata.
• zostawiać: Matka zostawiła Sebastianowi zupę. Zupa została zostawiona Sebastianowi przez matkę.

z dopełnieniem bliższym w bierniku i orzekającym w narzędniku

• Wampirzyca uczyniła go nocnym łowcą. Został uczyniony nocnym łowcą przez wampirzycę.
• , mianuje
• , nazywa

z dopełnieniem bliższym w dopełniaczu

• Artysta udzielił wywiadu. Wywiad został udzielony przez artystę.
• Rysiek poszukuje mieszkania. Mieszkanie jest poszukiwane przez Ryśka.
• Adam poszukuje Ewy. Ewa jest poszukiwana przez Adama.
• Dziewczęta słuchają muzyki. Muzyka jest słuchana przez dziewczęta.
• Czule dotknął jej dłoni. Jej dłoń została czule dotknięta przez niego.
• Dolała mleka do butelki. Mleko zostało przez nią dolane do butelki.
• Uchyliłem okna. Okno zostało przeze mnie uchylone.
• Pies pilnuje domostwa. Domostwo jest pilnowane przez psa.
• Oczekuje zmian. Zmiany są przez niego oczekiwane.
• Janek unika narkotyków. Narkotyki są unikane przez Janka.
• Ogień dosięgnął pierwszych zabudowań. Pierwsze zabudowania zostały dosięgnięte przez ogień.

z dopełnieniem bliższym w dopełniaczu i dalszym w celowniku

• Artysta udzielił mi wywiadu. Wywiad został mi udzielony przez artystę.
• Zabroniła mu podróżowania. Podróżowanie zostało mu przez nią zabronione.
• Literatura dostarczyła im nowych wzorów. Nowe wzory zostały im dostarczone przez literaturę.
• Obrus przydaje urody stołowi. Uroda jest przydawana stołowi przez obrus.

z dopełnieniem bliższym w narzędniku

• Dyrektor zarządza przedsiębiorstwem. Przedsiębiorstwo jest zarządzane przez dyrektora.
• Generał dowodził bitwą. Bitwa była dowodzona przez generała.

Czasowniki przechodnie nieaktywne

• Marek lubi Joannę. Joanna jest lubiana przez Marka.
• Janek kocha Gosię. Gosia jest kochana przez Janka.
• Adrianna odczuwa ból w nodze. Ból w nodze jest odczuwany przez Adriannę.

• Marsz zmęczył żołnierzy. Żołnierze byli zmęczeni marszem. Żołnierze zmęczyli się marszem.
• Mgła zasłaniała widok. Widok był zasłonięty mgłą. Widok zasłonił się mgłą.
• Wiatr zmarszczył wodę jeziora. Woda jeziora była zmarszczona wiatrem. Woda jeziora zmarszczyła się wiatrem.
• Ten krajobraz zachwyca Jankę. Janka jest zachwycona tym krajobrazem. Janka zachwyca się tym krajobrazem.
• Marka zajmuje teraz piękna blondynka. Marek jest teraz zajęty piękną blondynką. Marek zajmuje się teraz piękną blondynką.
• Zainteresował mnie ten chłopiec. Jestem zainteresowana tym chłopcem. Zainteresowałam się tym chłopcem.
• Ucieszył go ten widok. Jest ucieszony tym widokiem. Ucieszył się tym widokiem.
• Niepokoi mnie brak perspektyw. Jestem zaniepokojony brakiem perspektyw. Niepokoję się brakiem perspektyw.
• Adriana złości obecność Dominiki. Adrian jest rozzłoszczony obecnością Dominiki. Adrian złości się obecnością Dominiki.

• Wysokie góry otaczają dolinę. Dolina jest otoczona górami.
• Stora zasłaniała okno. Okno było zasłonięte storą.

• Staszek dostał prezent.
• Ala ma kota.
• Wielbłąd przypomina lamę.

• być winnym: Adrianna jest winna Robertowi przysługę.
• zajmować: Naprawa systemu zajmuje mi zwykle cały dzień.

z fakultatywnym dopełnieniem bliższym w bierniku

• Ewa widzi. Ewa widzi Adama. Adam jest widziany przez Ewę.
• Tadek słyszy. Tadek słyszy jakiś głos. Jakiś głos jest słyszany przez Tadka.

z dopełnieniem bliższym w dopełniaczu

• Ciągle zapomina śniadania. Śniadanie jest przez niego ciągle zapominane.

Czasowniki nieprzechodnie aktywne

• Marta idzie.
• Goście przyszli.
• Śmialiśmy się głośno.
• Malwina uczy się pilnie.
• Chłopcy grali w piłkę.
• Anka grała na gitarze.
• Patrzył na nią z zachwytem.
• Opowiedział o wycieczce.
• Maria podążyła za Piotrem.
• Marta śmiała się z Krzysztofa.
• Janek stroni od narkotyków.
• Monika zaleca się do Krzyśka.
• Śnię o podróżach.
• Marzę o wakacjach.

z dopełnieniem dalszym w dopełniaczu

• Malwina uczy się biologii.

z dopełnieniem dalszym w celowniku

• Przyglądał się jej z zachwytem.
• Dziewczyny przyglądają się chłopakom.
• Robert przysłuchuje się Wandzie.
• Robert pomaga Piotrowi.
• Zuzanna nieźle dołożyła Marcinowi.
• Mateusz wtłucze Jakubowi.
• Karolina ubliża Romkowi.
• Opowiedział bratu o Marii.

z dopełnieniem dalszym w narzędniku

• Sylwia handluje kwiatami.
• Niektórzy gardzą sławą.
• Pracuję głową.
• Anna bawi się lalkami.

Czasowniki nieprzechodnie nieaktywne

• Marek stoi.
• Anatol ziewa.
• Woda w jeziorze zamarzła.
• Kość pękła.
• Wielbłąd jest podobny do lamy.
• Stasiek jest lekarzem.
• Dom jest duży.
• Artur jest w sklepie.
• Mapa znajduje się w klasie.
• Marian przewrócił się w czasie spaceru.

z dopełnieniem dalszym w dopełniaczu

• Michał boi się psów.
• Każdy pragnie czułości.
• Staszek dostał grypy.

z dopełnieniem dalszym w celowniku

• Ci żołnierze podlegają generałowi Nowakowi.

z dopełnieniami dalszymi w celowniku i dopełniaczu

• Zazdroszczę ci sławy.

z dwoma dopełnieniami dalszymi w bierniku

• Kosztowało go to zdrowie.
• Bilet na samolot kosztował Julię majątek.
• Chwila nieuwagi kosztowała drużynę utratę bramki.

z logicznym podmiotem w celowniku i dopełnieniem w mianowniku

• Wiosce zagraża wybuch wulkanu.
• Podoba mi się ta dziewczyna.
• Monika podoba się Antkowi.
• Piotrkowi udała się sztuczka.
• Frankowi marzy się wyjazd.
• Ten interes mi się opłaca.
• Myszy odpowiada to gniazdo.
• Śnią mi się podróże.
• Marzą mi się wakacje.

z logicznym podmiotem w bierniku i dopełnieniem w mianowniku

• Boli mnie głowa.
• Martynę swędzi ręka.
• Twoja sprawa mnie nie obchodzi.

Czasowniki bezpodmiotowe aktywne

• Do kościoła idzie się pod górę.

z logicznym podmiotem w celowniku

• Marcie dobrze się chodzi w tych butach.

Czasowniki bezpodmiotowe nieaktywne

• Tu się długo stoi pod drzwiami.

z logicznym podmiotem w celowniku

• Śni mi się o podróżach.
• Marzy mi się o wakacjach.