Wersja z 2024-12-17

Grzegorz Jagodziński

Koniugacja niemiecka

Czasowniki mocne i nieregularne

^† oznacza formę archaiczną

Uwagi:

• Formy imiesłowów dürfen, können, lassen, mögen, müssen, sollen, wollen używane są z bezokolicznikami: Wir haben nicht gehen dürfen. Ich habe nicht gehen können. Sie hat nicht gehen mögen. Wir haben nicht gehen müssen. Ich habe nicht gehen sollen. Ich habe nicht gehen wollen.
• Forma worden używana jest w stronie biernej, np. Ich bin oft gefragt worden – często byłem pytany.
• Użycie obocznych form mocnych i słabych niekiedy zależy od znaczenia (erschrecken, hängen, schrecken, schwellen). Formy mocne są używane w znaczeniu nieprzechodnim, a słabe w przechodnim, np.:
  • przechodnie:
    • Ich habe ihn erschreckt – przestraszyłem go,
    • Er hängte das Bild an die Wand – powiesił obraz na ścianie.
  • nieprzechodnie:
    • Ich erschrak bei der Explosion – przestraszyłem się wybuchu,
    • Das Bild hing an der Wand – obraz wisiał na ścianie.
• anfangen – Używa sein w Niemczech północno-zachodnich.
• bedingen – Czasownik jest mocny tylko w przestarzałym znaczeniu ‘zgodzić się pod warunkiem’.
• bewegen – W znaczeniu ‘poruszać, wzbudzać, rozważać’ jest słaby.
• bleichen – W znaczeniu ’bielić’ jest słaby i wymaga haben.
• frieren – Użycie haben lub sein zależy od znaczenia: er hat gefroren – zmarzł, er ist gefroren – zamarzł, np. Der Boden / Das Wasser ist steif gefroren.
• hauen – Forma mocna hieb jest używana tylko w znaczenie ‘dźgnął go bronią’.
• kriechen – Używa haben tylko w znaczeniu przenośnym ‘zachowywać się ulegle’.
• laufen – Używa haben tylko w znaczeniu przenośnym ‘nabawić się, biegając’.
• liegen – Nie należy mieszać mocnego czasownika liegen ‘leżeć’ i słabego (sich) legen ‘kłaść’.
• saugen – W znaczeniu technicznym używa się tylko saugte i hat gesaugt.
• schaffen – Formy mocne schuf, hat geschaffen używane są w znaczeniu ‘tworzyć’, np.: Sie hat schöne Sachen geschaffen – tworzyła piękne rzeczy; w znaczeniu ‘dokonać’ używa się form słabych, np. Er hat es geschafft (ein Tor zu machen) – strzelił gola (udało mu się).
• scheiden – Użycie sein występuje w znaczeniu ‘opuścić, zostawić’ (czasownik jest wtedy nieprzechodni i wymaga dopełnienia w celowniku), np. Karl ist aus dem Dienst geschieden – Karl opuścił służbę.
• schneien – Dziś jest słaby, z wyjątkiem regionalnego użycia na terenie górnoniemieckim. Gdy odnosi się do śniegu, używa się haben. W znaczeniu ‘padać jak śnieg’ (np. o liściach) używa się sein.
• senden – W znaczeniu ‘nadawać, transmitować’ używa się tylko form słabych sendete, hat gesendet. Formy słabe bywają też używane w innych znaczeniach, ponadto Konjunktiv II sendete jest zawsze słaby.
• sitzen – Nie należy mieszać mocnego czasownika sitzen ‘siedzieć’ i słabego (sich) setzen ‘sadzać; siadać’.
• stehen – W dialektach południowoniemieckich i austriackich stehen wymaga czasownika posiłkowego sein, np. Er ist im Eingang gestanden – stanął w wejściu.
• treiben – W znaczeniu nieprzechodnim wymaga sein, np. Das Eis ist den Fluss entlang getrieben – lód dryfował z prądem rzeki.
• wachsen – Homonimiczny czasownik przechodni ‘woskować’ jest słaby (wachste, hat gewachst).
• weichen – Homonimiczny czasownik ‘moczyć, miękczyć; mięknąć’ jest słaby (weichte, hat geweicht, w znaczeniu nieprzechodnim obocznie także ist geweicht).
• wenden – W znaczeniach specjalnych typu ‘przerzucać siano’, ‘przenicowywać płaszcz’ używa się form słabych: wendete, hat gewendet.
• wiegen – Homonimiczny czasownik przechodni ‘kołysać’ jest słaby.
• wissen – Należy do czasowników „mieszanych”.

• Pochodzenie Germanów
• Nieindoeuropejskie słownictwo w germańskim
• nieregularności w gramatyce angielskiej
• Przydatne wyrażenia i zwroty angielskie