Zaimki względne

Część poprzednia – Powrót do pierwszej strony

Uwaga: większość podanych tu przykładów pochodzi z literatury drukowanej.

Polskie zaimki względne są na ogół homonimiczne z zaimkami pytajnymi i dlatego obie kategorie czasem trudno odróżnić od siebie. Istnieje także klasa względnych zaimków nieokreślonych, homonimicznych zwykłym zaimkom nieokreślonym. Poniżej postaramy się ustalić kryteria pomocne w odróżnianiu tym klas i przeanalizujemy szereg pouczających przykładów.

W funkcji względnej mogą zatem wystąpić: kto, co, jaki, który, czyj, co, ile, ilekroć, ilokrotny, iloraki, ilorako, jak, gdzie, skąd, dokąd, którędy, kędy, kiedy, gdy, odkąd, jak długo, dopóki, dlaczego, czemu, ktokolwiek, cokolwiek, jakikolwiek, którykolwiek, czyjkolwiek, ilekolwiek, jakkolwiek, gdziekolwiek, skądkolwiek, dokądkolwiek, którędykolwiek, kiedykolwiek.

Występowanie zaimków względnych

Zaimki względne rozpoczynają zdania podrzędne, normalnie nie występują w zdaniach pojedynczych ani w zdaniach nadrzędnych. Ograniczenia takie nie dotyczą zaimków pytajnych ani nieokreślonych.

Szczególne formy zaimków względnych

Choć na ogół zaimki względne i pytajne mają taką samą formę, to jednak zaimek gdy jest wyłącznie zaimkiem względnym. Zaimek kiedy jest więc także względny, jeśli da się go zastąpić formą gdy. Przykłady:

Lubię, kiedy pada znaczy tyle, co Lubię, gdy pada. Zarówno kiedy, jak i gdy w tych zdaniach to zaimki względne, rozpoczynające zdanie dopełnieniowe.
Lubię spać, kiedy pada zawiera zaimek względny, gdyż i tu można użyć gdy. Zdanie podrzędne, które rozpoczyna, jest zdaniem okolicznikowym czasu.
Dowiedziałem się o meczu, kiedy padało także zawiera zaimek względny, bo można też powiedzieć Dowiedziałem się o meczu, gdy padało. Podobnie jak poprzednio, kiedy (gdy) rozpoczyna tu zdanie okolicznikowe czasu (lub zdanie przydawkowe, jeśli znaczy Dowiedziałem się o meczu rozegranym wtedy, gdy padało).
Dowiedziałem się, kiedy padało zawiera zaimek pytajny kiedy i zdanie dopełnieniowe pytajno-zależne. Tu bowiem nie można użyć gdy.

W języku współczesnym nie występuje (wbrew nieżyciowym zaleceniom autorom wydawnictw poprawnościowych) zaimek względny czyj, tym samym wyraz ten jest dziś zaimkiem pytajnym.

Możliwość wystąpienia korelatu

Zaimek jest względny, jeśli w zdaniu jest obecny odpowiadający mu korelat o formie zaimka wskazującego, lub też jeśli istnieje możliwość jego wstawienia.

Zaimek co jest względny w zdaniu To, co mówisz, jest kłamstwem, ponieważ istnieje tu korelat to, którego nie można pominąć. Zaimek ten rozpoczyna zdanie podmiotowe.

Zaimek gdzie w zdaniu Idę, gdzie mnie oczy poniosą jest zaimkiem względnym, ponieważ można także powiedzieć Idę tam, gdzie mnie oczy poniosą. Zauważmy, że w tym zdaniu zarówno tam, jak i gdzie mają funkcję allatywną (dokąd?), a nie lokatywną (gdzie?).

Zdanie Dowiaduję się, gdzie mieszkasz zawiera zaimek pytajny, gdyż niegramatyczne byłoby *Dowiaduję się tam, gdzie mieszkasz. Z kolei w zdaniu Dowiaduję się tego, gdzie mieszkasz zaimek wskazujący tego zupełnie nie odpowiada zaimkowi gdzie, nie jest więc korelatem. Tu zatem także występuje zaimek pytajny gdzie.

Korelat nie zawsze występuje w formie gramatycznej takiej samej jak zaimek względny: Kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje.

Możliwość dodania tylko, -ś, -kolwiek, -ż

Zdanie jest względne, jeśli po zaimku da się wstawić tylko: Idę, gdzie mnie oczy poniosą zawiera zdanie względne, bo sensowne jest także zdanie Idę, gdzie tylko mnie oczy poniosą. Zdanie Dowiaduję się, gdzie mieszkasz zawiera zdanie pytajno-zależne, bo bezsensowne byłoby *Dowiaduję się, gdzie tylko mieszkasz.
Zdanie jest względne, gdy użyty zaimek da się zamienić zaimkiem nieokreślonym z -ś: Pamiętam, co mi powiedziałeś. Pamiętam coś. (zdanie takie jak w przykładzie może być jednak także pytajno-zależne).
Zdanie jest względne, jeśli zaimek da się zamienić na zaimek z -kolwiek: Kto tu mieszkał, temu zakłócano sen. Ktokolwiek tu mieszkał, temu zakłócano sen.
Zdanie jest pytajno-zależne, jeśli można użyć formy wzmocnionej zaimka z partykułą -ż, -że: Zastanawiam się, jaki człowiek zdolny był do takiego czynu. Zastanawiam się, jakiż człowiek zdolny był do takiego czynu.

Możliwość zastąpienia zaimka

Zdanie jest pytajno-zależne, jeśli można użyć zaimka co za: Nie wiem, jakie to było zwierzę. Nie wiem, co to było za zwierzę.

Test pytaniem

Czasem pomocny bywa test pytaniem. Jeżeli w odpowiedzi uzyskujemy taki sam zaimek, mamy do czynienia ze zdaniem względnym. Np. Dziadek kupi wnuczkowi – co? – co zechce (zdanie względne).

W przeciwnym wypadku sytuacja nie jest jasna: zdanie względne jednak koniecznie wymaga wtedy korelatu. Np. Pytała mnie – o co? – komu pożyczyłem pieniądze (zdanie pytająco-zależne). Wierzę – komu? – temu, kto dotrzymuje słowa (zdanie jest względne, gdyż konieczne użycie korelatu).

Odpowiedź na zdanie podrzędne

Jedynie zdanie złożone z zaimkiem pytajnym jest sensowną odpowiedzią na zdanie podrzędne:

Wiadomo, czym była dla niego ta strata. Czym była dla niego ta strata? – Wiadomo, czym.
Wiem, kto to powiedział. Kto to powiedział? – Wiem, kto.

(zdania pytajno-zależne). Ale:

Kłamie, kto to powiedział. Kto to powiedział? – *Kłamie, kto

(odpowiedź taka nie jest możliwa, więc zdanie jest względne).

Usunięcie zdania nadrzędnego

Jeżeli w dłuższym tekście usunięcie zdania nadrzędnego zdania złożonego nie powoduje wypaczenia sensu całości, to zdanie podrzędne jest pytajno-zależne. W wyniku opisanej modyfikacji pytanie uzyskuje charakter retoryczny: Jesteśmy już na miejscu. Można się zastanawiać, czy to była dobra decyzja, że tu przyjechaliśmy. Ale stało się, i nie ma odwrotu. – Jesteśmy już na miejscu. Czy to była dobra decyzja, że tu przyjechaliśmy? Ale stało się, i nie ma odwrotu.

Związek z treścią zdania podrzędnego

Zaimek pytajny odnosi się tylko do treści zdania podrzędnego, np. Udzielił jej informacji, o której odjeżdża jej pociąg (nie ma bezpośredniego związku pomiędzy informacji, a o której).

Zdanie współrzędnie złożone wynikowe

Nie mam już czasu, tak więc muszę się pożegnać.
Zawsze wierzyliśmy w twoją wiedzę, tak że z radością przyjmiemy twój sukces.
Nie uczyłem się matematyki, dlatego nie umiem rozwiązać zadania.
Nie mam samochodu, dlatego jeżdżę do pracy samochodem.

xxx

Idę tam, gdzie pieprz rośnie.
Nie wiem, kto to zrobił.
Nie znam tego, kto to zrobił.
Ta książka należy do tego, czyj podpis nosi.
Nie chodzi o to, kto jest twoim bliźnim, chodzi o to, dla kogo ty jesteś bliźnim.

xxx

Którędykolwiek nie poszli by Rzymianie, to barbarzyńcy przygotowaliby zapewne zasadzkę.
Umarł dlatego, że był stary. (spójnikowe)
Szedł szybko, dlatego że było późno.

Względne podmiotowe

Kto pod kim dołki kopie, ten sam w nie wpada.
Kto próżnuje, ten nie zbiera plonów.
Kto nie potrafi odpoczywać, nie potrafi pracować.
Kto chce, niech zostanie w domu.
Kto kłamie, nie ma wiary.
Kto jest syty, głodnego nie zrozumie.
Kto robił inaczej, narażał się na drwiny.
Kłamie, kto to powiedział.
Co się stało, to się nie odstanie.
Co było ciekawe dla mnie, to nie interesowało moich kolegów.
To co mówisz, jest kłamstwem.
Szczęśliwy, czyjej przewodniczą łodzi cnota i piękność (poezja, dziś naturalniejsze byłoby Szczęśliwy jest ten, którego łodzi…).

Podmiotowe pytajno-zależne

Nie obchodzi mnie, kiedy przyjdziesz.
Ciekawe, skąd to wiesz.

orzecznikowe względne

Jan był tym, kim chciał być.
Jestem tym, czym byłem.
Był on dla mnie tym, czym starszy brat dla rodzeństwa.
Byliśmy czymś, co dopiero się stawało.
Stał się tym, kto nigdy nie pozwoli nam zabłądzić.
Od tego czasu fantastyka stała się tym, co lubię najbardziej.
Mieszko I jest tym, który budował państwowość polską.
Ja jestem tym, który cię uratuję.
Teraz ja będę tą, która dominuje.
Jestem jaki jestem.
Jaka praca, taka płaca.
Jakie życie, taka śmierć.
Wakacje nie były takie, jakich oczekiwaliśmy.
Ten obraz jest taki, jaki go sobie wyobrażałem.
Podań o smokach jest tyle, ile żyło pisarzy fantasy.
Przed odkryciem uprawy roli wszystkich ludzi było na świecie tyle, ile teraz mieszka w Polsce.
Opinii o tym samochodzie będzie tyle, ilu jest jego użytkowników.
Zwolenników Napoleona jest tylu, ilu jego przeciwników.
Takich linii będzie tyle, iloma kolorami dysponujemy.

dopełnieniowe względne

Kto mieszkał w tym pałacu, temu zakłócał spoczynek strach przed upiorem.
Pójdę z tym, kto mi przyjemny.
Czegośmy nie wyglądali, tegośmy się doczekali.
Pamiętam to, co mi powiedziałeś. Pamiętam wszystko to, co mi powiedziałeś. Pamiętam o tym, co mi powiedziałeś.
Nie pamięta tego, co napisała w liście.
Co bym mógł, to bym dla ciebie zrobił.
Cokolwiek miał cennego, złożył w ofierze.
Temu, z czyjej pracy ojczyzna się bogaci, winniśmy wdzięczność i szacunek.
Wierzę temu, kto dotrzymuje słowa.
Wszyscy mówili o tym, co wydarzyło się wczoraj w szkole.
Dziadek kupi wnuczkowi, co zechce.
Dziadek kupi książkę temu, komu zechce.
Zrobię, co będę mógł.
Beata lubiła, kiedy przynosił jej czekoladki. Beata lubiła, gdy przynosił jej czekoladki.
Lubię, jak mama wraca z pracy.
Pamiętam, jak dwa lata temu byłem w Bieszczadach (tu jak da się zastąpić przez gdy, jest więc zaimkiem względnym).

dopełnieniowe pytajno-zależne

Chodzi o to, kto za to odpowie.
Wiem, kto to powiedział.
Ludzie wiedzą, o kim mowa.
Wiedział, co go czeka.
Wiem, czego chcę.
Wiecie, gdzie to się stało.
Nie wiemy, kiedy to było.
Czy wiesz, która godzina?
Nie chciał wiedzieć, jak doszło do tego wypadku.
Wiadomo, kto jest dobrym lekarzem.
Wiadomo, czym była dla niego ta strata.
Nie wiadomo, czyja to książka.
Nie wiadomo, gdzie się spotkamy.
Pytała mnie, komu pożyczyłem pieniądze.
Dowiaduję się, gdzie mieszkasz.
Nie powiedziałeś mi, kto cię tak urządził.
Nie powiedziała, kogo miała na myśli.
Powiedz, co się stało.
Powiedział, co wiedział.
Powiedziałem mu, jakiego koloru były jej włosy.
Pamiętam, co mi powiedziałeś.
Nie pamiętam, kiedy to się stało.
Nie czuł, kiedy go Waldek pociągnął za ucho.
Opowiedz, jak było na wycieczce.
Opowiedział, co wydarzyło się wczoraj w szkole.
Dziewczyna opowiedziała, co widziała.
Przypomniałem sobie, skąd ją znam.
Życie Pasteura uczy nas, jak trudno znaleźć nową prawdę.
Obserwował, jak chłopcy naprawiają kajak.
Lubię oglądać, jak zachodzi słońce.
Myślę, jak rozwiązać to zadanie.
Myślę o tym, jak rozwiązać to zadanie.
Domyślam się, co powiesz. Domyślam się tego, co powiesz.
Domyślam się, czyje to plotki.
Ona dobrze rozumie, co cię trapi.
Zgadnij, czyim jestem posłańcem.

Względne okolicznikowe miejsca

Gdzie przed laty stał mój dom, tam teraz jest pusty plac.
Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga.
Pojadę tam, gdzie będą jechać moi przyjaciele.
Żywiec leży tam, gdzie Koszarawa uchodzi do Soły.
Idę, gdzie mnie oczy poniosą.
Pojedźmy tam, gdzie jeszcze nie byliśmy.
Na karate chodzę tam, gdzie ty masz koszykówkę.
Chciał udać się tam, gdzie było jeszcze spokojnie.
Gdzie cię radzi widzą, tam nieczęsto chodź, gdzie nieradzi, tam nigdy.
Apollo obiecał Kyrene zabrać tam, gdzie będzie mogła polować.
Najwytrzymalsza roślina ucieka stąd, gdzie tylko suche piaski zalegają podłoże.
Śmiały znajdzie tam, gdzie tchórzliwy traci.
Kronos i tytani zostali zepchnięci do Tartaru, gdzie strzegli ich Sturamienni.
Leć, kędy życia pieśń wzdyma i gnie się.
Dokąd ty pójdziesz, tam i ja pójdę.
Idę, dokąd mi każą.
Ona pochodzi stamtąd, skąd i ty pochodzisz.
Pomocy stąd tylko czekać należy, skąd przyjść może.
Wróć tam, skąd przyszedłeś.
Pójdziemy tędy, którędyśmy przyszli.
Wdzierają się, którędy mogą.

Względne okolicznikowe czasu współczesne

Kiedy wracaliśmy, był już wieczór.
Kiedy to było, wtedy spałem.
Gdy weszła do pokoju, siedziałem przy biurku.
Rozpłakała się, kiedy się z nami żegnała.
Dopóki mieszkał u niej, był szczęśliwy.
Dopóki zostanę, to możesz mnie odwiedzić.
Naród żyje, dopóki język jego żyje.
Skłaniajcie wasze głowy, ilekroć przy ołtarzu zanoszona jest modlitwa.
Co się odezwał, to strzelił gafę.
Odkąd tu mieszkam, nie widziałem jeszcze żadnego niedźwiedzia.

Względne okolicznikowe czasu uprzednie

Gdy skończyłem liceum, poszedłem na studia.
Gdy zaczął padać deszcz, zrobiło się nam smutno.
Gdy przyjedziesz, odwiedzisz mnie.
Kiedy zarobię dużo pieniędzy, wtedy kupię sobie samochód.
Kiedy wszyscy usiedli, Zofia zaczęła śpiewać.
Zjemy kolację, kiedy ojciec wróci.
Nie pójdziesz na spacer, dopóki nie odrobisz lekcji.
Nie odejdę dopóty, dopóki się nie dowiem.
O szczepionce uodporniającej na wirus żółtej febry nie słyszał nikt, dopóki jej nie zabrakło.
Minęło sporo czasu, odkąd ją widziałem po raz ostatni.

Względne okolicznikowe czasu następcze

Pociąg już dawno odszedł, kiedy wpadłem zdyszany na peron.
Czekała, dopóki nie przyszedł.
Siły natury działają niszcząco, dopóki się ich nie pozna.
Póty dzban wodę nosi, póki się ucho nie urwie.

zzz

konstrukcja twierdząca dopóki…, … wyraża równoczesność i jest równoważna tak długo, jak: Dopóki chodzisz do szkoły, musisz odrabiać lekcje.
tak samo z przeczeniem w zdaniu nadrzędnym: Dopóki chodzisz do szkoły, nie zadawaj się z chłopakami.
konstrukcja dopóki nie…, … wyraża następczość: Dopóki nie skończysz szkoły, musisz odrabiać lekcje.
konstrukcja dopóki nie…, nie… wyraża uprzedniość: Dopóki nie skończysz szkoły, nie zadawaj się z chłopakami.

spójnikowe współczesne

Padał ulewny deszcz, podczas gdy my siedzieliśmy w barze.
Jak będziesz w sklepie, kup mi kilka dyskietek.
Jak z tobą rozmawiam, zapominam o troskach.

spójnikowe uprzednie

Jak wszedłem do wanny, zadzwonił telefon.
Byliśmy na miejscu, jak tylko się ściemniło.
Przyjdź tu, jak słońce zajdzie.
Sześć lat minęło, jakeśmy się widzieli po raz ostatni.

względne okolicznikowe porównawcze

Jak sobie pościelesz, tak się wyśpisz.
Kiedyś nie podróżowano tak szybko, jak podróżuje się dziś.
Wlókł się tak wolno, jak mu to polecono.
Śmiał się tak, jak tego nie lubię.
Postarałem się, jak mogłem najlepiej.
Malował obrazy, jak go nauczono w akademii.
Rób, jak chcesz.
Zrobiło się tak jasno, jak gdyby był już dzień.
Robiłem to tak długo, jak tylko mogłem.
To nie jest tak prosta sprawa, jak się wydaje.
Widział wszystko wyraźnie, jakby patrzył przez lunetę.
Wyglądał, jakby się dopiero obudził.
Mąci mi się w głowie, jakbym na nią upadł.
Spojrzała na niego, jak gdyby chciała o coś zapytać.
Czarnecki wisiał ciągle nad Szwedami, jako chmura gradowa wisi nad łanem zboża.
Żyję w niepewności i męce, jakobym żył w ciemnicy.

ze st. najwyższym

Zrobię to najlepiej jak umiem.
Skoczył najdalej jak potrafił.

względne stopnia i miary

Im bliżej go poznaję, tym bardziej go lubię.
Im był bliżej, tym bardziej zwalniał kroku.
Im bardziej się śpieszę, tym bardziej nikt mi nie chce ustępować z drogi.
Im urośnie większy, tym będzie lepiej dla ciebie.
Im dłużej patrzył, tym większy ogarniał go strach.
Im większy człowiek, tym głębsza jego miłość.

względne przydawkowe

Był to ten pociąg, którym zwykle wracaliśmy do domu.
Książka wywarła na niej takie wrażenie, jakiego należało się spodziewać.
Najbardziej lubię tę dziewczynę, która siedzi pod oknem.
Nigdy wcześniej nie zaznałem takiej nienawiści, jaka wtedy ogarnęła moje zmysły.
Dostałem tyle pieniędzy, ile żądałem.
Za dwadzieścia złotych każdy może wynieść z Giełdy tyle książek, ile uniesie.
Wielokąt foremny to taki wielokąt, którego wszystkie boki mają równe długości i wszystkie kąty są takie same.
Wielokąt foremny to taki, którego wszystkie boki mają równe długości i wszystkie kąty są takie same (z elipsą wielokąt, por. zdanie poprzednie).
Natychmiast też odstąpili od niego ci, co go mieli badać.
Kupię ten samochód, co widziałem wczoraj w salonie.
Jego córka, ta która ma niebieską torebkę, jest ruda (niezwykła pozycja korelatu jednoznacznie wskazuje, że on ma więcej córek, zob. podobne zdanie tutaj)
Ludzie, którzy przywykli pracować, nie lubią mówić o głupstwach.
Czyngis-chan wypełnił historyczne zadanie, którym było zjednoczenie Mongołów.
Zamachu dokonali ludzie, którzy nie mogli dłużej godzić się na dziejącą się niesprawiedliwość.
Opowiem wam historię, która zdarzyła się dawno temu.
Oto bransoletka, która kosztowała fortunę.
Oto kobieta, którą podziwiam.
Żółw, którego wczoraj kupił, jest bardzo stary.
Spójrz na mężczyznę, którego syna wczoraj porwano.
Wysoki dom, którego dach się pali, jest na sprzedaż.
Alicja mieszka w miejscowości, która nosi nazwę Porów.
Obraz, na który patrzycie, jest falsyfikatem.
Podaj mi gazetę, która leży przed tobą.
Czytałem książkę, którą wypożyczyłem z biblioteki.
Pielęgniarka, która zrobiła ci zastrzyk, jest moją bratanicą.
Dom znajduje się za murami miasta, które rozłożyło się szeroko nad rzeką.
Dostałam sukienkę, która ma falbany.
Czytam książki, w których znajdują się opisy podróży.
Korek uliczny był powodem, dla którego omal nie spóźnili się na samolot.
Oto kobieta, o jakiej marzę.
Upiekłam wam ciasto, jakiego jeszcze nie jedliście.
Płetwal błękitny jest największym ssakiem, jaki zamieszkuje naszą planetę.
Mariusz jest najlepszym inżynierem, jaki kiedykolwiek pracował w naszej fabryce.
Wspominaliśmy czasy, gdy chodziliśmy do szkoły.
Często wracałem na plażę, gdzie ją zobaczyłem pierwszy raz.
Musicie pojechać do hotelu, gdzie można trzymać psy.
Może przyjść do nas każdy, kto ma ochotę.
Zły to ptak, co własne gniazdo kala (= Zły jest taki ptak, który…).
Wszystko co jest moje, należy także do ciebie.
Czy jest coś, co mogło by nam pomóc?
Ludzie, co przechodzili obok, patrzeli z pogardą.
To był ten stary kucharz, co go pan widział.

Przydawkowe pytajno-zależne

Wszędzie pełno było przedmiotów z napisami, skąd pochodzą.
Udzielił jej informacji, o której odjeżdża jej pociąg.

względne opisujące

Jego córka, która ma niebieską torebkę, jest ruda (jeżeli on ma jedną córkę, to zdanie to jest zdaniem opisującym, zob. jednak podobne zdanie tutaj).
Piotr, którego wszyscy lubili, zgłosił się na ochotnika (nie da się tu postawić pytania jaki Piotr? ani który Piotr?, nie da się też wprowadzić korelatu).
Wszedłem do jadalni, z której szybko wyszedłem (zdanie podrzędne wbrew pozorom nie określa jadalni, ale informuje o następnej czynności).
Otworzył im drzwi pokoju, do którego prędko weszły.
Z nieba, które pokryły ciężkie chmury, lunął gęsty deszcz.
Jej matka, która jest bardzo inteligentną kobietą, wie, jak to zrobić.
Ich nowy dom, który kosztował sporo, jest piękny.
Koń Tadeusza, którego zamierzam wypożyczyć, jest bardzo szybki.
Tadeusz, którego koń jest bardzo szybki, jest dżokejem.
Spotkałem Sylwię, którą bardzo lubię.
Widziałem się wczoraj z Agnieszką, której nie spotykałem od lat.
Ojciec, który był zawsze okazem zdrowia, ciężko się rozchorował.
Daniel, z którym rozmawiałem, jest sierotą.
Antarktyda, której klimat jest bardzo surowy, ma raczej ubogą faunę.
Korki uliczne, z powodu których omal nie spóźnili się na samolot, wprawiły ich w kiepski nastrój.
Wszyscy posłowie, z których żaden nie wyjechał jeszcze na wakacje, będą mieli spotkanie o godzinie dziesiątej.
Kupiła pięć jaj, z których dwa były zepsute.
Antarktyda, gdzie szaleją tak silne wiatry, jest niegościnnym miejscem dla ludzi.
Zapalił papierosa na stacji benzynowej, gdzie przecież nie wolno palić.
Grand Hotel, gdzie można trzymać psy, nie należy do tanich hoteli.
Wracaliśmy do domu, gdzie czekał na nas smaczny obiad.
Mieszkał w kompletnej głuszy, skąd nie chciał się wyprowadzić.
Lata siedemdziesiąte, kiedy panował względny dobrobyt, już nigdy nie wrócą.

względne rozwijające

Zaśmiała się głośno, co go rozwścieczyło.
Zapalił papierosa na stacji benzynowej, co jest surowo zabronione.
Ojciec się ciężko rozchorował, czym się bardzo zmartwiłem.
Jurek jutro przyjeżdża, o czym dowiedziałem się z jego listu.
Córka przyniosła siedem szóstek na świadectwie, co bardzo mnie ucieszyło.
Marysia udaje swoją nauczycielkę matematyki, co jest bardzo śmieszne.
Zaprosiłaś mnie, wobec czego przyszedłem.
Przeszła potężna ulewa, skutkiem czego rzeka wystąpiła z brzegów.
Jesteś dziwakiem, przez co wszyscy od nas stronią.
Obraziła go, mimo co nie żywił urazy.
Kilkakrotnie widziano nas razem, skąd zaraz tyle plotek.
Przyznał się, co mnie poruszyło. To, że się przyznał, poruszyło mnie.
Ewa oddaliła się, czemu Adam się nie sprzeciwiał. Adam nie sprzeciwiał się temu, żeby Ewa się oddaliła.
Nie dotrzymał danego słowa, za co oberwał. Oberwał za to, że nie dotrzymał danego słowa.

Lubię, gdy pada.
Wtedy nie wiedziałem, kiedy to było.
To jest instytut, w którym pracowałem.
To jest instytut, gdzie pracowałem.
To jest pora, w jakiej zawsze chce mi się spać.
To jest pora, kiedy zawsze chce mi się spać.
Pytam, o co się obraziłeś.
Pytam o to, o co się obraziłeś.
Dziadek kupi, co zechce.
Udzielił jej informacji, o której odjeżdża jej pociąg.
Zaparzę ci herbatę, jakiej jeszcze nie piłeś.
Będzie chodził do szkoły, w której uczą najlepsi nauczyciele.
Będzie chodził do szkoły, w której jest bardzo wysoki poziom nauczania.
Będzie chodził do szkoły, do której kiedyś chodził jego ojciec.
Będzie chodził do szkoły, z której wywodzą się…
Będzie chodził do szkoły, w której murach wychowanie otrzymali…
Uciekł tam, gdzie pieprz rośnie.
Tam, dokąd jedziesz, jest ładnie.
Powtórz pytanie, które zadałaś.
Powtórz pytanie, które dziewczęta pojadą na wycieczkę.
Kto to zrobił, pozostanie nierozwiązaną zagadką.
Kiedy jadłem obiad, usłyszałem huk. (podczas obiadu)
Jan myśli o tym, co się zdarzyło.
Co się stało, to się nie odstanie.
Powiedz, co się stało.
Opowiedz o tym, co się stało.
Wczoraj była burza, która wyrządziła wiele szkód.
Zjemy kolację, kiedy ojciec wróci. (po powrocie ojca)
Kiedy wybuchła rewolucja, musieli wyjechać.
Chcieli wyjechać tam, gdzie jeszcze było spokojnie.
Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga.
Malował obrazy, jak go nauczono w akademii.
Wyglądał, jakby się obudził.
Śmiał się tak, jak tego nie lubię.
Nie wiem, kiedy to było.
Spałem, kiedy to było.
Wszedłem do domu, w którym było ciemno.
Wszedłem do domu, z którego szybko wyszedłem.
Kto pod kim dołki kopie, ten sam w nie wpada.
Piotr, którego wszyscy lubili, zgłosił się na ochotnika.
Odwiedził mnie kolega, co mnie bardzo ucieszyło.
Czy wiesz, która godzina?
Na karate chodzę tam, gdzie ty masz koszykówkę.
Kiedy szedłem przez park, podziwiałem przyrodę. (idąc)
Mieszka tam, gdzie diabeł mówi dobranoc.
Idę tam, dokąd król chodzi piechotą.
Wracam stamtąd, gdzie była bitwa.
Nie chcę iść tędy, którędy szedł Janek.
Krewni przyjechali, kiedy dziadek umarł.
Piszę, jak umiem.
Pies patrzył na nas, jak gdyby wszystko rozumiał.
Pies patrzył na nas, jakby wszystko rozumiał.
Czyszczę te plamy tak jak mogę.
Im dłużej tu jestem, tym bardziej tęsknię za krajem.
Jechał tak szybko, jak pozwalały na to przepisy.
Powiedz, czy ona może zostać, czy nie (embedded question).
Przyznaj się, od kogo dostałeś ten krawat.
Zgadnij, kto komu dał podarunek.
Nie zgadniesz, czyj samochód widział Janek.
Ciekawi mnie, jakie książki lubisz najbardziej.
Zgadnę, które z tych książek sam kupiłeś.
Ciekawe, komu kupił te kwiaty.
Czy wiesz, kogo Maria przyprowadziła na kolację?
Janek, który jest moim najlepszym przyjacielem, sprzedał samochód. (non-restrictive)
Nie słyszę, co mówisz. (free relative clause – the main sentence noun phrase with which a relative clause is associated is not present in the surface structure)
To była płyta, którą wczoraj kupiłem (cleft sentence).
Tym, co kupiłem wczoraj, była płyta (pseudocleft sentence).
Kto to napisał, był głupcem.
Ktokolwiek to napisał, był głupcem.
Kto chciał pójść, mógł pójść.
Każdy, kto chciał pójść, mógł pójść.
Ten, kto to zrobił, to Janek.
Widziałem chłopca, co złapał zająca. (the relativized noun is the subject in the embedded relative clause)
Widziałem chłopca, który złapał zająca.
Ściąłem drzewo, co wyrosło przed domem.
Ściąłem drzewo, które wyrosło przed domem.
Ten, co to napisał, umarł.
Ten mężczyzna, co go Janek widział wczoraj, zniknął tajemniczo.
Mężczyzna, którego Janek widział wczoraj, zniknął tajemniczo.
To jest ta kobieta, co mi ją wczoraj pokazywałeś.
Książka, co spadła ze stołu.
Mężczyzna, co został aresztowany.
Ten, co go Janek spotkał.
tej dziewczyny, co ją Janek widział.
Co go spotykam, to nie ma czasu.
Janek wstał, co zdziwiło obecnych.
Samochód, który był bardzo stary, popsuł się. (non-restrictive)
Chłopcy, których tam spotkaliście, byli moimi braćmi. (restrictive, the relativized noun is human and plural).
Ołówek, który znalazł Jan, jest zielony. (nie podmiot)
Dziewczyna, której Marysia dała pieniądze, studiuje biologię.
Facet, który tu przyszedł, jest mądry. (podmiot)
What he saw surprised him (free relative)
What I found is the book (psudo-cleft)
He did it, which I expected. (clause is being relativized)
Przyszła tutaj w czasie, kiedy byliśmy zajęci.
Przyszła tutaj, kiedy byliśmy zajęci.
Przyszła tutaj wtedy, kiedy byliśmy zajęci.
Położył to w tym miejscu, gdzie nie powinien.
Położył to tam, gdzie nie powinien.
Przyszli potem, jak zjedli.
Nie przestanę dopóty, dopóki nie dasz mi tego.
Napisał list, podczas gdy ona przygotowywała kolację.
Idź tędy, którędy Janek przyszedł.
Wtedy, kiedy go zobaczyłem, pomyślałem o tobie.
To, co widzisz, to pióro.
Co kupiłeś, to zostało skradzione. (to wzmacniające)
To, co kupiłeś, to zostało skradzione.
Gdy cię zobaczyłem, to zemdlałem.
Wtedy, gdy cię zobaczyłem, to zemdlałem.
Gdzie stoisz, to złapałem rybę.
Tam, gdzie stoisz, to złapałem rybę.
Ten, kogo lubisz, przyjechał. (non-adverbial relative)
Tam, gdzie jedziesz, jest ładnie. (adv. relative)
To, co robisz, jest łatwe. (noun phrase complement)
Golf, jak sądzi mój wujek, jest fascynującą grą. (parenthetical)
Budynek, gdzie znajduje się bydło, nazywa się oborą. (zdanie przydawkowo-okolicznikowe miejsca)
Pamiętam te czasy, kiedy do ojczyzny pierwszy raz zawitała moda francuszczyzny. (zdanie przydawkowo-okolicznikowe czasu)
Najbardziej cenimy takich ludzi, na których możemy polegać.
Otrzymałem takie mieszkanie, o jakim marzyłem od dawna.
Kędy wszedłeś, wychodź tędy.
Odkąd zniknęła jak sen, omdlewam z bólu.
Jak sobie pościelesz, tak się wyśpisz.
Przewodnik pokazał grupie drzwi, przez które przeszli do następnej sali. (opisujące)
We dworze, gdzie przed chwilą było tyle krzyku, teraz pusto i cicho. (opisujące)
W miejscu, gdzie brzeg jeziora był najwyższy, postanowiliśmy założyć obóz.
Człowiek, który chce zostać lotnikiem, musi mieć dobry wzrok.

Ciąg dalszy

Strona główna – Gramatyka polska

2022-03-14