Etymologia

Część poprzednia – Powrót do pierwszej strony

ramka w nowym oknie

Ślady laryngalnej:

• bajać < *bhā-
• bawić : być < †baviti : †byti < *bhōw- : *bhū-
• bliski, bliźni < †bliz- < *bhlēiǵ- ‘zderzać się’ : *bhlīǵu- ‘bliski’

Rozwój długich dwugłosek:

• biec < †běgti < *bhēug-

Redukcja wokalizmu w złożeniach:

• bargiel < bierzgiel < birzgl < †birzglaz < †bŕ̥glězъ
• biesiada < †besěda

Rozwój ǫ, ę < un, in:

• bęben < †bǫbъnъ < *bun-bun-o-
• będę < †bǫdǫ < *bhundh-

Rozwój y, i < un, in:

• żyła < †žila < *gʷhinslā

Rozwój ъ, ь < un, in:

• sto < †sъto < *sumta < *ḱm̥to-

Jery nieetymologiczne:

• bargiel < bierzgiel < bierzgl
• błazen < †blaznъ

Depalatalizacja a < ě:

• bać się < †bojati sę < †bojěti sę

Przegłos polski o < ъ, ь:

• bierwiono < †bŕ̥vьno (wyrównanie do dopełniacza l.mn. bierwion < †bŕ̥vьnъ)
• bisior < †bisьrъ

Przegłos polski o < e:

• anioł < anjeł < †anъǵelъ ← łac. angelus, gr. ággelos
• biodro < †bedro

Przegłos polski a < ě:

• biada < †běda
• biały < †bělъ-jь
• biesiada < †besěda
• blady < †blědъ-jь < *bhlēd-o-
• blask < †blěskъ < *bhloiǵ-sko-

Prapolski zanik samogłosek:

• acz < †jače (~ †jako)
• acz < †a či
• aczkolwiek < aczkoliwiek < †jače kolikъ věkъ
• albo < a li-bo
• ano < a ono
• aż < aże < ażże < †a-sь-že
• aż < aliże
• ~ć < †~ti (bezokolicznik)
• ~′ < †~i (tryb rozkazujący)

Denazalizacja:

• bachor < bęchor
• bawół < bąwół ← stcz. buvol < łac. buvalo < būfalus < būbalus
• beczeć, buczeć, bek < bęczeć, bęk
• Katowice < Kątowice cf. kąty

Rozwój l̥:

• bałwan < †bl̥vanъ (strus. bъlvanъ, stcz. balvan) ‘wierzchołek fali’, ‘wysoki głaz’, ‘blok soli’
• bełch < †bl̥xъ < *bhl̥sos
• bełkotać < †bl̥kotati (intens. od †bl̥kati, †bl̥četi)
• bełtać < †bl̥tati (od (?) †belti, (?) †bele- ‘tłuc’, jak †melti ‘mleć’)

Rozwój ĺ̥:

• wilk < †vĺ̥kъ

Przegłos polski l̥ < ĺ̥:

• wełna < †vĺ̥na
• żołna < †žĺ̥na

Rozwój r̥̥:

• barć < †br̥tь < *bhr̥tis
• bardzo < †br̥zo
• bark < †br̥kъ < *bhr̥kos
• barszcz < †br̥stjъ < *bhr̥st-j-os

Rozwój ŕ̥̥:

• bargiel < bierzgiel < birzgl < †birzglaz < †bŕ̥glězъ
• bierwiono < †bŕ̥vьno

Przegłos polski r̥ < ŕ̥̥:

• bardo < †bŕ̥do < *bhr̥dho (cf. mazowieckie biardo)
• barłóg < †bŕ̥logъ

Stwardnienie IE palatalnych:

• gęś < †gǫsь < *ǵhans-

Pochodzenie i rozwój grup z s, z:

• bóść < †bosti < *bhodh-tei

Rozwój x, š < s:

• bechtać < †bъxъtati < *bhus-
• bełch ‘brzuch bydlęcy’ < †bl̥xъ < *bhl̥sos

Inne źródła x, š:

• socha < †soxa < *ḱokhā

„Wyjątkowe” s po i, u, r, l, k:

• pies < †pьsъ < *piḱ-o-

Epenteza l:

• bluszcz < †bjusčjъ < *bheuǵh-sk-jo-

Brak epentezy l:

• śpię < †spjǫ

Ekspresywne ch:

• bachor, bęch < bękart

Rozwój dz < z:

• bardzo < †br̥zo

Udźwięcznienie ekspresywne:

• babrać < †babrati < †paprati
• batog < †batogъ < †patokъ
• bazgrać < paskrać
• bąbel < bąbyl < pąpyl
• bluzgać < †bljuzgati < †pljuskati

Reduplikacja ekspresywna:

• baba < *bhābhā
• bebechy < bełbełchy < *bhl̥-bhl̥-s-
• bęben < *bunbuno-

Inne skrócenia i redukcje:

• aby < a byle
• baran < †bar-agnъ
• bargiel < bierzgiel < birzgl < †birzglaz < †bŕ̥glězъ
• bat < batog
• bąbel, bąble < bąbyl, bąbyle < pąpyl, pąpyle

Głoski nieetymologiczne:

• admirał < amirał
• albowiem < abowiem
• bambosze < babusze
• bażant ← fasant < fasan

Strona główna – Gramatyka polska

2022-03-14