Jeśli twoja przeglądarka nie akceptuje polecenia Object, wczytaj ten dokument

Część poprzednia Spis treści Część następna

Czasowniki przedrostkowe i niejednowyrazowe

Czasowniki niejednowyrazowe, zwane też grupowymi (ang. group verbs), stanowią jeden z trudniejszych elementów gramatyki angielskiej, a jednocześnie jedną z jej największych osobliwości. Są to ustalone połączenia dwóch lub większej ilości wyrazów, wśród których jeden jest czasownikiem, a pozostałymi mogą być: rzeczownik (najczęściej występujący jako część całej grupy rzeczownikowej), przysłówek lub przyimek. Takie połączenia stanowią na ogół odrębne jednostki leksykalne, tj. znaczenia całego połączenia nie da się odgadnąć, znając znaczenia każdego z elementów składowych. Np. fall znaczy ‘upaść’, out znaczy ‘na zewnątrz’, fall out zaś nie znaczy ‘upaść na zewnątrz’, ale ‘pokłócić się’. Stąd wniosek, że czasowników niejednowyrazowych trzeba się uczyć tak, jakby były to pojedyncze słowa. Mało to, musimy każdorazowo zapamiętać, z jakim rodzajem czasownika niejednowyrazowego mamy do czynienia. Osobną grupę stanowią czasowniki przedrostkowe, zbudowane podobnie jak w języku polskim. Ich znaczenie też nie zawsze wynika ze znaczenia przedrostka i rdzenia.

Wśród czasowników niejednowyrazowych i przedrostkowych wyróżnić możemy kilka grup, które kolejno omówimy.

Czasowniki z partykułami przyimkowymi

Czasowniki z grupami rzeczownikowymi

Czasowniki z grupami rzeczownikowymi stanowią opisowe związki frazeologiczne, a właściwie zwroty złożone z jednego z kilku charakterystycznych zdeleksykalizowanych (pozbawionych właściwego znaczenia) czasowników: have ‘mieć’, take ‘wziąć’, get ‘dostać’, give ‘dać’, pay ‘płacić’, make ‘wykonywać’, do ‘robić’, go ‘iść’, oraz grupy rzeczownikowej, która nadaje znaczenie całemu połączeniu. Dokładna budowa takiego związku, w tym obecność lub brak przedimka a, the, jest zwykle dość ściśle określona, jednak rzeczownik może być określony przymiotnikiem, np. często obok take a bath mówi się take a hot bath. Niekiedy używa się rzeczowników odczasownikowych, poza tym stosowanych rzadko (have a bite, have a look). Często cały zwrot można zastąpić pojedynczym czasownikiem, np. zamiast take a walk można powiedzieć po prostu walk. Niekiedy jednak taka prosta zamiana jest niemożliwa i trzeba użyć innego wyrazu, np. take a seat znaczy tyle, co sit down ‘usiąść’.

Podobne konstrukcje istnieją także w języku polskim, choć w znacznie bardziej ograniczonym zakresie i jednocześnie z większym wyborem czasowników, np. brać udział = uczestniczyć, złożyć wizytę = odwiedzić lub brać kąpiel, zażywać kąpieli = kąpać się.

Zwrotów z have używa się głównie z rzeczownikami oznaczającymi:

Zwrotów z take używa się z rzeczownikami care, a chance, a decision, a photo(graph), a risk / risks, (the) trouble, a turn / turns.

Zwrotów z have lub take używa się wymiennie z rzeczownikami oznaczającymi:

Zwroty z have i take są na ogół używane zamiennie lub poszczególni mówiący preferują jeden z nich, choć niekiedy take w poleceniach bywa odczuwane jako bardziej stanowcze.

Zwrotów z give używa się z rzeczownikami oznaczającymi:

Zwrotów z make używa się z rzeczownikami oznaczającymi:

Użycie całego zwrotu zamiast pojedynczego czasownika nadaje niekiedy wypowiedzi odcień porównywalny ze znaczeniem dokonanym w języku polskim. Znaczenie takie w języku angielskim może być trudne do uzyskania przy pomocy innych środków gramatycznych. Często jednak wybór ma znaczenie stylistyczne – użycie konstrukcji opisowych jest charakterystyczne dla mowy bardziej swobodnej, kolokwialnej, niekiedy wręcz slangowej.

Niektóre zwroty tego typu mają znaczenie przechodnie, tj. mogą łączyć się z dopełnieniem, które umieszczamy między czasownikiem a grupą rzeczownikową. Inne są nieprzechodnie i nie łączą się z dopełnieniami. W poniżej podanych przykładach pozycję dopełnienia sygnalizują skróty sth (something = coś), sb (somebody = ktoś).

Przykłady:

  • do the car – umyć / naprawić / zatankować auto (wash / mend / put petrol in the car)
  • do the cooking – gotować (cook)
  • do the dishes – zmywać naczynia
  • do the drying(-up) – suszyć, wycierać (dry)
  • do sb’s hair – uczesać włosy (brush sb’s hair)
  • do sb’s homework – odrabiać zadanie
  • do sb’s housework – wykonywać prace domowe, zajmować się domem, sprzątać
  • do the ironing – prasować (iron)
  • do the job, do a few jobs – wykonać prace (around the house – domowe)
  • do the laundry – prać
  • do the room – sprzątnąć pokój
  • do sb’s teeth – umyć zęby (clean sb’s teeth)
  • do the washing – prać (wash)
  • do the washing-up – zmywać (wash up)
  • do a lot of work – pracować, wykonywać dużo pracy (work)
  • draw sb’s attention – przyciągnąć uwagę
  • get a slap – dostać klapsa, zostać klepniętym (be slapped)
  • give sb some advice – doradzić komuś, dać radę (advise)
  • give sb an answer – odpowiedzieć komuś, dać odpowiedź (answer)
  • give (sb) a blow – uderzyć (kogoś), wymierzyć cios, dokonać rękoczynu (beat, strike)
  • give a cry (of pain, of fear) – wydać okrzyk (bólu, przerażenia), krzyknąć (cry)
  • give sth/sb a glance – spojrzeć na coś / na kogoś (glance at sth/sb)
  • give sth a good dry – dobrze coś wysuszyć (dry well)
  • give (sb) a grin – uśmiechnąć się szeroko (do kogoś), wyszczerzyć się (grin for sb)
  • give sb/sth a hug – przytulić, uściskać kogoś/coś (hug)
  • give sb some information – poinformować kogoś, udzielić komuś informacji (inform)
  • give (sb) an interview – udzielić wywiadu
  • give sth a kick – kopnąć coś (kick)
  • give a nasty kick on sb’s leg – dać komuś paskudnego kopa w nogę
  • give sb a kiss – ucałować (kiss; give a goodnight kiss – ucałować na dobranoc)
  • give (sth) a knock – puknąć (w coś, do drzwi; knock at sth, on the door)
  • give a (loud) laugh – zaśmiać się (głośnym śmiechem; laugh)
  • give (sb) a lecture – wygłosić wykład (lecture)
  • give (sb) a lesson – dać lekcję, udzielić lekcji, także: dać nauczkę (teach a lesson)
  • give sth/sb a look – spojrzeć na coś / na kogoś (look at sth/sb)
  • give some news – przekazać wiadomości, nowości
  • give sth a punch – uderzyć coś pięścią (punch)
  • give sth a push – popchnąć (push)
  • give a report – zgłosić, raportować (report)
  • give a scream – wrzasnąć (scream)
  • give a shout – krzyknąć, wydać okrzyk (shout)
  • give sth a slap – klepnąć, uderzyć otwartą dłonią (slap)
  • give (sb) a smile – uśmiechnąć się (do kogoś; smile at sb)
  • give a happy smile – uśmiechnąć się uśmiechem szczęścia
  • give a speech – przemawiać, wypowiadać się, wygłosić odczyt (speak)
  • give sb/sth a stroke – głaskać, gładzić, muskać (stroke)
  • give a talk – przemawiać, wygłosić przemówienie, wygłosić wykład, objaśniać (talk)
  • give a warning – ostrzec, dać ostrzeżenie (warn)
  • give a whistle – gwizdnąć (whistle)
  • give it a try – spróbować, wypróbować (try)
  • go dancing – iść potańczyć
  • go for a jog, go jogging – pobiegać
  • go for a ride, go riding – przejechać się (on sb’s bike – na rowerze)
  • go for a run, go running – pobiegać
  • go shopping – iść na zakupy
  • go for a stroll – iść na spacer, iść na przechadzkę
  • go for a swim, go swimming – popływać
  • go for a walk, go walking – iść na spacer
  • have an argument (about sth) – pokłócić się (o coś; argue)
  • have a bite (of sth) – zakąsić, ugryźć coś, odgryźć kawałek czegoś (bite)
  • have breakfast (ale: have a good breakfast) – jeść śniadanie (eat breakfast)
  • have a chat, have a nice chat – gawędzić, uciąć sobie pogawędkę (chat)
  • have a conversation – rozmawiać, mieć rozmowę
  • have a coffee – napić się kawy
  • have a cup of coffee – wypić filiżankę kawy
  • have a cup of tea – wypić filiżankę herbaty
  • have dinner – jeść obiad (dine, eat dinner)
  • have a dispute – spierać się, kwestionować coś, dyskutować, mieć scysję (dispute)
  • have a discussion – dyskutować (discuss)
  • have a drink (of sth) – napić się (czegoś; drink)
  • have a fight – walczyć, toczyć walkę (fight)
  • have a glance at sth – spojrzeć na coś (glance)
  • have a good time – dobrze się bawić
  • have a look at sth – spojrzeć na coś, rzucić na coś okiem (look at)
  • have a lot of work to do – mieć mnóstwo do zrobienia / pracy do wykonania
  • have lunch – jeść lancz (eat lunch)
  • have a meal – posilić się, zjeść posiłek (eat a meal)
  • have a quarrel – kłócić się, mieć kłótnię (quarrel)
  • have a smoke – zapalić (np. papierosa, smoke)
  • have a snack – przekąsić coś, zjeść przekąskę (eat a snack)
  • have supper – jeść kolację (eat supper)
  • have a talk – gawędzić, opowiadać, mieć rozmowę (talk)
  • have a tea – napić się herbaty
  • have a try – spróbować (try), podejść (at the exam – do egzaminu)
  • have / take a bath – wziąć kąpiel, wykąpać się (bath, have a bath)
  • have / take a break – przerwać, zrobić sobie przerwę (break, take a break)
  • have / take a holiday – świętować, mieć wakacje, zrobić sobie wakacje
  • have / take a listen to sth – słuchać czegoś, posłuchać czegoś
  • have / take a nap – drzemać, przedrzemać się
  • have / take a rest – odpocząć (rest)
  • have / take a scrub – szorować (scrub)
  • have / take a seat – usiąść, spocząć, zająć miejsce (sit down)
  • have / take a shower – wziąć prysznic (shower)
  • have / take a swim – pływać, popływać (swim)
  • have / take a walk – przespacerować się, iść na spacer (walk)
  • have / take a wash – umyć się (wash)
  • make an appointment – umówić się (na spotkanie)
  • make arrangements – zorganizować, zaplanować (arrange)
  • make a comment – komentować, dodać komentarz, poczynić uwagę (comment)
  • make a choice – wybrać, dokonać wyboru
  • make a date – umówić się
  • make a decision – zdecydować, podjąć decyzję
  • make an enquiry – dowiadywać się, zapytać (enquire)
  • make (a) noise – hałasować, robić hałas
  • make a plan – zaplanować, zrobić plan
  • make plans – planować, snuć plany, mieć plany
  • make a point (on sth) – odnieść się (do czegoś), zrobić uwagę, zwrócić uwagę
  • make a point of order – zrobić uwagę porządkową
  • make a point of substance – odnieść się do meritum
  • make a promise – obiecać, złożyć obietnicę
  • make a sound – odzywać się, brzmieć, wydawać dźwięk
  • make a speech – wygłaszać przemówienie
  • make a suggestion – zaproponować coś, zasugerować, uczynić sugestię (suggest)
  • make trouble – sprawiać kłopot
  • pay (sb’s) attention to sth/sb – uważać na coś / na kogoś
  • pay sb a visit – złożyć komuś wizytę, odwiedzić kogoś (visit)
  • take care – uważać, być ostrożnym (care)
  • take care of sth/sb – otoczyć coś/kogoś opieką, zaopiekować się czymś/kimś (care)
  • take a chance – zaryzykować, spróbować
  • take a decision – zdecydować, podjąć decyzję (decide)
  • take a look at sth – spojrzeć na coś (look at)
  • take part in sth – wziąć udział w czymś, uczestniczyć (partake)
  • take a photo(graph), take photos – fotografować, robić zdjęcia (photograph)
  • take a risk, take risks – zaryzykować, podjąć ryzyko (risk)
  • take sb’s time – nie śpieszyć się
  • take (a lot of) trouble with sth – mieć problem (dużo problemów) z czymś
  • take the trouble (to do sth) – podjąć trud (zrobienia czegoś / żeby coś zrobić), fatygować się (i coś zrobić)
  • take a turn – skręcić, zmienić kierunek, stawać się (the situation is starting to take a tragic turn – sytuacja staje się tragiczna)
  • take turns – zmieniać się

Czasowniki z przymiotnikami i imiesłowami

Czasowniki z przymiotnikami i imiesłowami stanowią zwroty złożone najczęściej z czasowników become ‘stać się’ lub get ‘dostać się, robić się’, czasem innych, jak grow ‘rosnąć’, turn ‘skręcać, obracać się’ czy wear ‘nosić na sobie’, oraz z przymiotników w stopniu równym lub wyższym, które nadają znaczenie całemu połączeniu. Zwroty te oznaczają procesy. Czasowniki są tu w pewnej mierze wymienne, przy czym użycie get jest charakterystyczne dla języka potocznego, a become częściej występuje ze zmianami bardziej abstrakcyjnymi. Niekiedy tylko istnieją proste czasowniki, wyrażających tę samą treść.

W języku polskim znacznie częściej używa się czasowników prostych, np. głodnieć = stawać się głodnym. Jeśli przedmiotem angielskiego zdania jest gramatyczne it, w zdaniu polskim używamy zwrotu z przysłówkiem: it’s getting dark ‘robi się ciemno’.

Przykłady:

  • become aware – uświadomić sobie, dowiedzieć się, zauważyć
  • become depressed – wpadać w depresję
  • become long – wydłużać się, stawać się długim (lengthen)
  • become longer – wydłużać się, stawać się (coraz) dłuższym
  • become recognised (as) – zostać uznanym (za)
  • become short – skracać się, stawać się krótkim (shorten)
  • become shorter – skracać się, stawać się (coraz) krótszym
  • get angry (with) – zezłościć się (na)
  • get bored – nudzić się
  • get broken – złamać się
  • get cold – marznąć, robić się zimno
  • get dark – ściemniać się, robić się ciemno
  • get depressed – być przygnębionym, przeżywać depresję
  • get divorced – rozwieść się
  • get dressed – ubierać się
  • get drunk – upić się, schlać się, nawalić się
  • get fucked – pieprzyć się, dupczyć się, zostać wydymanym
  • get hot – stawać się gorącym, robić się gorąco
  • get ill – zachorować, rozchorować się
  • get interested – zainteresować się
  • get interesting – robić się ciekawie, stać się ciekawym, zacząć być interesującym
  • get killed – zginąć
  • get lost – zaginąć, zgubić się
  • get mad (at) – wściec się (na), rozzłościć się (na)
  • get married – ożenić się, wyjść za mąż, wziąć ślub, pobrać się
  • get paid – dostać zapłatę
  • get ready – przygotowywać się
  • get tired (of) – męczyć się (czymś)
  • get washed – myć się
  • get wasted – upić się, nawalić się, narąbać się, zginąć (przen.)
  • get wet – zmoknąć, zamoczyć się
  • grow dark – ściemniać się, robić się ciemno
  • turn grey – posiwieć, poszarzeć
  • wear thin – kończyć się, być na wyczerpaniu, wyczerpywać się




Część poprzednia Spis treści Część następna

Jeśli twoja przeglądarka nie akceptuje polecenia Object, wczytaj ten dokument