Wersja z 2014-02-09

Chemia do matury

Chemia

1. Chemia nieorganiczna – nazewnictwo, zapis cząsteczkowy i jonowy. Litowce, berylowce, borowce, węglowce (I/1).
2. Chemia nieorganiczna – azotowce, tlenowce, fluorowce, wodór, gazy szlachetne, pierwiastki grup przejściowych: Mn, Cr, Fe, Zn, Hg, Cu, Ag, Au (I/2).
3. Chemia nieorganiczna – otrzymywanie metali i niemetali, tlenki, wodorki, wodorotlenki, kwasy, sole, właściwości i zastosowanie pierwiastków i związków (I/3).
4. Chemia organiczna – węglowodory, izomeria, alkohole, fenole, aldehydy, ketony (II/1).
5. Chemia organiczna – kwasy, estry, tłuszcze, mydła, aminy, amidy, aminokwasy, peptydy, białka, cukry, kwasy nukleinowe (II/2).
6. Zjawiska i procesy: szybkość reakcji, procesy równowagowe, elektrochemia (III).
7. Budowa materii: atom, jądro atomowe, promieniotwórczość, cząsteczki (IV). Obliczenia – mol, masa molowa, stężenie, rozpuszczalność (V/1).
8. Obliczenia – wyznaczanie wzoru, równania, wydajność, dysocjacja, pH, iloczyn jonowy wody, szybkość, równowaga, energetyka reakcji (V/2).
9. Obliczenia – elektrochemia, elektroliza, ogniwa, mieszaniny (V/3). Chemia w doświadczeniach (VI).
10. Projektowanie i opisywanie doświadczeń (VII). Pytania opisowe (VIII).

Chemia nieorganiczna – nazewnictwo, zapis cząsteczkowy i jonowy (I/1a)

1. Nazwij następujące związki chemiczne: BH₃, CaH₂, HCl, H₂S, NaH, NH₃, SiH₄.
2. Napisz wzory sumaryczne i strukturalne tlenków następujących pierwiastków: baru, boru, chloru(VII), krzemu, magnezu, manganu(II), siarki(IV), siarki(VI), sodu, wapnia, żelaza(II).
3. Podaj po dwie nazwy systematyczne (z użyciem przedrostków liczebnikowych i wartościowości) i narysuj wzory strukturalne następujących tlenków: CuO, Cu₂O, FeO, Fe₂O₃, Fe₃O₄, OsO₄, PbO, PbO₂, Pb₃O₄.
4. Podaj wzory i równania dysocjacji kwasów: azotowego(III), azotowego(V), bromowodorowego, chlorowego(VII), metafosforowego(V), metakrzemowego, ortofosforowego(V), ortokrzemowego, pirofosforowego(V), siarkowego(IV), siarkowego(VI), siarkowodorowego, solnego, węglowego.
5. Nazwij następujące jony: C⁴⁻, F⁻, Fe²⁺, Fe³⁺, HPO₄²⁻, H₂PO₄⁻, HSO₄⁻, H₃O⁺, NH₄⁺, O₂⁻, PO₄³⁻, S²⁻, SO₄²⁻.
6. Napisz wzory sumaryczne i strukturalne oraz równania dysocjacji następujących soli: azotan(V) diwodorotlenku żelaza(III), azotan(V) miedzi(II), dibromek wodorotlenku glinu, diwodoroortofosforan(V) sodu, heksahydrat siarczanu(VI) miedzi(II), siarczan(VI) sodu, siarczek amonu, wodorowęglan potasu.
7. Podaj po jednym przykładzie reakcji:
   1. syntezy, analizy, wymiany pojedynczej, wymiany podwójnej,
   2. redoks, bez zmiany stopni utlenienia, zobojętnienia, strąceniowej.
8. Napisz równanie reakcji kwasu siarkowego(VI) z wodorotlenkiem sodu w postaci cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej.

Litowce, berylowce, borowce, węglowce (I/1b)

1. Krótko scharakteryzuj litowce, berylowce, borowce i węglowce – występowanie w przyrodzie, właściwości fizyczne, chemiczne, zastosowania, jakie tworzą związki z tlenem, wodorem, zasady lub kwasy.
2. Scharakteryzuj właściwości wodorków litowców.
3. Przedstaw reakcje sodu i potasu z tlenem, chlorem, wodorem, wodą. Napisz równania, podaj warunki.
4. Przedstaw reakcje z wodą następujących substancji: K, K₂O, K₂O₂, KH, KOH, BaO, BaO₂.
5. Jak barwią płomień lotne połączenia litu, sodu, potasu, wapnia, strontu, baru, radu?
6. Jakimi związkami chemicznymi są minerały: albit, anortyt, boksyt, dolomit, gips, halit, hydroksyapatyt, kalcyt, korund, minia, ortoklaz, skaleń potasowy, sylwin? Podaj nazwy i wzory sumaryczne.
7. Nazwij substancje: K₂O, KO, KO₂, CaO, CaO₂.
8. Porównaj reaktywność z wodą: berylu, magnezu, wapnia.
9. Przedstaw reakcje rozkładu termicznego węglanów wapnia, magnezu i baru oraz reakcje tych substancji z kwasem azotowym(V).
10. Objaśnij pojęcia: alotropia, amfoteryczność, diament, duraluminium, enancjomery, fulereny, gaz świetlny, gaz wodny, grafit, kamień kotłowy, odmiany polimorficzne, pasywacja, ponadtlenek, saletra chilijska, silan, silikon, termit (mieszanina termitowa), twardość wody przemijająca i nieprzemijająca.
11. Podaj równania chemiczne dowodzące amfoterycznych właściwości tlenku i wodorotlenku glinu.
12. Które spośród pierwiastków 14. grupy reagują z kwasami, a które nie reagują? Napisz równania.
13. Porównaj właściwości diamentu i grafitu.
14. Przedstaw budowę chemiczną i właściwości szkła.

Chemia nieorganiczna – azotowce, tlenowce, fluorowce, wodór, gazy szlachetne (I/2a)

1. Krótko scharakteryzuj azotowce, tlenowce, fluorowce – występowanie w przyrodzie, właściwości fizyczne, chemiczne, zastosowania, jakie tworzą związki z tlenem, wodorem, zasady lub kwasy.
2. Który z pierwiastków jest najbardziej rozpowszechniony we Wszechświecie? Dlaczego? Jakie ma właściwości fizyczne i chemiczne i zastosowania?
3. Wymień i scharakteryzuj odmiany alotropowe azotu, fosforu, siarki i tlenu.
4. Jakimi związkami są minerały: apatyt, arsenolit, fluoryt, halit, klaudetyt?
5. Jakie substancje noszą nazwy zwyczajowe: amoniak, arszenik, chlorek bielący, ozon?
6. Wymień znane Ci tlenki arsenu, azotu, fosforu napisz ich wzory sumaryczne i strukturalne, określ stopień utlenienia pierwiastka, podaj właściwości fizyczne, ew. zastosowanie.
7. Co oznaczają pojęcia „tlenek kwasowy”, „tlenek zasadowy”, tlenek amfoteryczny”, „tlenek obojętny”? Podaj przykłady wśród związków grup 15, 16, 17 układu okresowego. Jakie właściwości ma tlenek wodoru? Jakie właściwości mają As₄O₆, Bi₂O₃, NO, N₂O₅, P₄O₁₀, SeO₂, SeO₃, SO₃, TeO₂, TeO₃?
8. Omów reakcje azotu i fosforu z wodorem.
9. Omów reakcje arsenu, azotu, chloru, fosforu i siarki z tlenem. Które z tych reakcji zachodzą opornie lub wcale nie zachodzą?
10. Jaki tlenek powstanie w reakcji (napisz jej równanie):
    1. rozkładu termicznego azotanu(V) amonu,
    2. miedzi (srebra, rtęci) z rozcieńczonym kwasem azotowym,
    3. miedzi (srebra, rtęci) ze stężonym kwasem azotowym.
11. Objaśnij, co to jest bezwodnik kwasowy na przykładzie tlenków azotu.
12. Na czym polega dimeryzacja? Objaśnij na przykładzie tlenków azotu i fosforu.
13. Na czym polega dysproporcjonowanie? Objaśnij na przykładzie tlenków azotu i kwasu HNO₂.
14. W jaki sposób reaguje HNO₃ z: chromem, żelazem, glinem, miedzią, srebrem, rtęcią, cynkiem? Jaka właściwość powoduje, że możliwa jest reakcja z metalami półszlachetnymi? Z którymi metalami kwas ten nie reaguje?
15. Napisz reakcje KNO₂ z podanymi substancjami i określ rolę tej soli (utleniacz/reduktor):
    1. z KMnO₄ i H₂SO₄ (powstaje azotan(V) potasu oraz siarczany(VI) manganu i potasu),
    2. z HI (powstaje wolny jod, jodek potasu oraz tlenek azotu(II)).
16. Objaśnij pojęcie „higroskopijny” i podaj przykłady substancji higroskopijnych.
17. Objaśnij pojęcie kondensacji na przykładzie kwasów orto- i pirofosforowego(V). Jakie jest biologiczne znaczenie polifosforanów? Co to jest kwas metafosforowy(V)?
18. Dlaczego właściwości tlenu różnią się od właściwości innych pierwiastków 16. grupy?
19. Które kwasy azotu i siarki mają właściwości utleniające, a które są reduktorami? Zilustruj przykładami.
20. Co to znaczy, że reakcja SO₃ z wodą jest egzotermiczna? Napisz równanie.
21. Jak reaguje stężony kwas siarkowy(VI) z miedzią? Jakiej właściwości to zawdzięcza?
22. Napisz równania wielostopniowej dysocjacji kwasów H₂SO₄ i H₃PO₄.
23. Jak reagują z wodą pierwiastki 17. grupy?
24. Dlaczego związek o wzorze OF₂ nie jest tlenkiem? Jakie istnieją inne związki tego typu?
25. Dlaczego fluor nie tworzy kwasów tlenowych?
26. Jak otrzymać wolny chlor, mając do dyspozycji kwas solny i (pewne) związki manganu?
27. Jak otrzymać wolny brom i wolny jod, dysponując pewnymi ich związkami oraz wolnym chlorem? Dlaczego zachodzą takie reakcje? Zapisz je w formie cząsteczkowej i jonowej (pełnej i uproszczonej).
28. Dlaczego moc kwasów beztlenowych rośnie w grupie? Uszereguj według mocy: HBr, HCl, HF, HI.
29. Podaj reakcję, która zachodzi w czasie trawienia szkła. Jakiego kwasu używa się do tego celu?
30. Który z kwasów HClO i HClO₄ jest silniejszy?
31. Jakie jest zastosowanie (różnych) chloranów, dzięki jakim ich właściwościom?
32. Dlaczego pallad, platyna, nikiel używane są jako katalizatory reakcji z udziałem wodoru?
33. Czym różnią się izotopy od odmian alotropowych? Omów izotopy wodoru.
34. Z jakimi pierwiastkami wodór reaguje łatwo w temperaturze pokojowej? Jakie reakcje wymagają zainicjowania?
35. Jakie właściwości fizyczne i chemiczne ma woda? Jaka jest rola wiązań wodorowych w tej substancji? Co to znaczy, że cząsteczka wody jest dipolem? Co to znaczy, że ulega autodysocjacji i że jest substancja amfiprotyczną?
36. Jakie właściwości fizyczne i chemiczne ma H₂O₂? Gdzie związek ten znalazł zastosowania?
37. Które gazy i dlaczego określamy mianem szlachetnych? Jakie mają zastosowania?

Chemia nieorganiczna – pierwiastki grup przejściowych: Mn, Cr, Fe, Zn, Hg, Cu, Ag, Au (I/2b)

1. Krótko scharakteryzuj mangan, chrom, żelazo, cynk, rtęć, miedź, srebro i złoto – występowanie w przyrodzie, właściwości fizyczne, chemiczne, zastosowania, jakie tworzą związki z tlenem, wodorem, zasady lub kwasy.
2. Dlaczego chrom nie ulega na zimno reakcji z kwasem azotowym? Dlaczego reaguje z rozcieńczonym, ale nie ze stężonym kwasem siarkowym(VI)?
3. Jony Cr²⁺ są nietrwałe – co się z nimi dzieje?
4. Od czego zależy barwa związków zawierających chrom na trzecim i szóstym stopniu utlenienia?
5. Które wodorotlenki chromu są zasadowe, a które amfoteryczne? Co to znaczy?
6. Co dzieje się z jonami CrO₄²⁻ w środowisku kwaśnym i z jonami Cr₂O₇²⁻ w środowisku zasadowym? Napisz reakcje K₂CrO₄ z kwasem siarkowym(VI) oraz K₂Cr₂O₇ z KOH (cząsteczkowo i jonowo).
7. Co dzieje się ze związkami chromu(VI) w procesach redoks? O czym świadczy zmiana barwy roztworu z pomarańczowej na zieloną?
8. Przedstaw reakcje dwuchromianu(VI) potasu z metanolem oraz z jodkiem potasu – obie w środowisku kwaśnym (użyj kwasu siarkowego(VI)).
9. Jakie związki manganu na IV stopniu utlenienia są trwałe?
10. Które z tlenków manganu są zasadowe, które kwaśne, a które amfoteryczne? Dlaczego?
11. Jakie własności i zastosowania ma manganian(VII) potasu?
12. Jakimi związkami są minerały: argentyt, blenda cynkowa, braunsztyn, chalkozyn, chromit, cynober, getyt, hausmanit, hematyt, limonit, magnetyt, piryt, syderyt, wurcyt? Które są odmianami tej samej substancji?
13. Czym są: amalgamaty, ferrochrom, halogenek, srebro rodzime, woda królewska, złoto jubilerskie, złoto rodzime, żelazomangan? Skąd wzięła się nazwa „woda królewska”?
14. Na czym polega metoda aluminotermiczna otrzymywania chromu i manganu?
15. Napisz reakcje manganianu(VII) potasu z siarczanem(IV) potasu w środowisku kwaśnym (H₂SO₄), obojętnym (H₂O) i zasadowym (KOH).
16. W jakim środowisku fioletowy roztwór zawierający KMnO4:
    1. odbarwi się,
    2. zmieni barwę na zieloną,
    3. wytrąci się w nim brązowy osad.
17. Jak reaguje żelazo z gorącą wodą?
18. Co dzieje się w czasie ogrzewania tlenku żelaza(III)?
19. Na czym polega hydroliza FeCl₂? Uwzględnij dwie fazy tego procesu.
20. Które pierwiastki układu okresowego są cieczami w temperaturze pokojowej?
21. Jak reaguje tlenek cynku z HCl, a jak z NaOH (dwie możliwości)?
22. Co to są cyjanki? Do czego używa się kompleksowych soli żelaza zawierających CN⁻?
23. Dlaczego osady zawierające Zn(OH)₂ rozpuszczają się w roztworze amoniaku?
24. Uzasadnij reakcjami, że wodorotlenek cynku ma właściwości amfoteryczne (użyj HCl i NaOH).
25. Jaki pospolicie występujący związek żelaza ma kolor jasnozielony? Dlaczego brązowieje na powietrzu?
26. Próbowano przereagować miedź, srebro i złoto kolejno z tlenem i ozonem. Które reakcje zaszły?
27. Co stanie się, gdy ogrzejemy Ag₂O oraz Au₂O₃?
28. Dlaczego nie udaje się otrzymać wodorotlenku srebra?
29. Jakie właściwości fizyczne i chemiczne ma wodorotlenek miedzi(II)? Co się stanie, gdy potraktujemy go (kolejno) wodorotlenkiem sodu oraz amoniakiem?
30. Jakie przemiany związków miedzi i srebra zachodzą w próbach Fehlinga i Tollensa?
31. Co dzieje się z halogenkami srebra pod wpływem światła? Jakie zastosowanie znalazł ten proces?
32. Czym chemicznie jest utrwalanie obrazu? Jakiej substancji używa się jako utrwalacza? Narysuj jej wzór strukturalny.
33. Napisz reakcje miedzi z:
    1. rozcieńczonym kwasem azotowym(V),
    2. stężonym kwasem azotowym(V),
    3. stężonym kwasem siarkowym(VI),
    4. kwasem solnym,
    5. tlenem,
    6. siarką.
34. Napisz reakcje srebra z:
    1. stężonym kwasem azotowym(V),
    2. stężonym kwasem siarkowym(VI),
    3. kwasem solnym,
    4. tlenem,
    5. siarką.

Chemia nieorganiczna – otrzymywanie metali i niemetali (I/3a)

1. Co oznacza termin „złoże rodzime”? Które pierwiastki występują w postaci złóż rodzimych?
2. Podaj nazwy i wzory najważniejszych rud żelaza (4), cynku, glinu, miedzi.
3. Co to jest: hartowanie, konwertor, kriolit, piec martenowski, stal, surówka, topniki?
4. Jakie reakcje chemiczne zachodzą: w dolnej części wielkiego pieca, w górnej części wielkiego pieca?
5. W jaki sposób usuwane są nadmierne ilości węgla z surówki żelaza (2 metody)?
6. Jakie istnieją dwie metody otrzymywania cynku? Na czym polegają z chemicznego punktu widzenia?
7. Jakimi metodami otrzymuje się glin, miedź, sód, magnez?
8. Jakimi metodami otrzymuje się na skalę przemysłową: azot, tlen, wodór?
9. Jakimi metodami otrzymuje się na skalę laboratoryjną: azot, tlen, wodór?
10. Jakimi metodami otrzymuje się fosfor, siarkę, fluor, chlor, brom, jod, ozon, helowce?

Chemia nieorganiczna – tlenki, wodorki, wodorotlenki, kwasy, sole (I/3b)

1. Jakie 5 grup można wyróżnić wśród związków nieorganicznych?
2. Jakie dwuskładnikowe połączenie tlenu z innym pierwiastkiem nie jest tlenkiem i dlaczego?
3. Czym charakteryzują się nadtlenki?
4. Jakie 4 grupy tlenków wyróżniamy ze względu na właściwości?
5. Jak zmieniają się właściwości tlenków różnych pierwiastków w układzie okresowym?
6. Jak zmieniają się cechy wodorków w układzie okresowym?
7. Co to są kwasy i zasady w teorii Arrheniusa i w teorii Brönsteda-Lowry’ego?
8. Jak dzielimy kwasy (2 kryteria)?
9. Czym się różnią wodorotlenki zasadowe od amfoterycznych?
10. Jak dzielimy sole? Podaj przykłady z każdej grupy.
11. Podaj nazwy i równania dysocjacji następujących soli: NH₄Cl, Fe₂(SO₄)₃, KHSO₄, NaH₂PO₄, CaOHCl, Al.(OH)₂Br, K₄[Fe(CN)₆].
12. Objaśnij pojęcia: jon centralny, jon kompleksowy, liczba koordynacyjna, ligand.
13. Określ, co to za związek/jon, i czy jest to kwas czy zasada Brönsteda: CH₃COOH, CH₃NH₂, C₆H₅COOH, C₆H₅NH₂, C₆H₅OH, HCl, HF, HNO₃, HPO₄²⁻, HS⁻, HSO₃⁻, H₂O, H₂PO₄⁻, H₂SO₄, H₃O⁺, H₃PO₄, NH₃, NH₄⁺, OH⁻, SO₃²⁻ (niektóre mogą być i kwasem, i zasadą)? Pokaż to równaniem reakcji.
14. Podaj sposoby otrzymywania tlenków (4 typowe) i wodorków.
15. Podaj przykłady reakcji tlenków: utlenienia, redukcji, rozkładu termicznego.
16. Jak tlenki kwasowe i zasadowe reagują: z wodą, z zasadą, z kwasem? Które reakcje nie zachodzą? Podaj przykłady.
17. Jak tlenki kwasowe reagują z zasadowymi? Podaj przykłady.
18. Zapisz równania reakcji Al₂O₃ i ZnO z HCl, H₂SO₄ i NaOH. Podaj zapis pełny i uproszczony, cząsteczkowy i jonowy. Jakie znasz inne tlenki amfoteryczne?
19. Jak reagują z wodą wodorki wapnia, azotu, węgla, fosforu i chloru? Które z nich nie reagują z wodą?
20. Podaj przykład wodorku: stałego, ciekłego, gazowego w temperaturze pokojowej.
21. Określ stan skupienia w temperaturze pokojowej tlenków arsenu(III), azotu(I), azotu(II), azotu(III), azotu(IV), azotu(V), chloru(I), chloru(IV), chloru(VII), fosforu(V), krzemu, manganu(VII), siarki(IV), siarki(VI), wapnia, węgla(II), węgla(IV), wodoru, żelaza(II), żelaza(III).
22. Które tlenki są dobrze rozpuszczalne, a które praktycznie nierozpuszczalne w wodzie? Podaj przykłady.
23. Na czym polega reakcja termitowa? Do czego jest stosowana?
24. Jak można stwierdzić zasadowy lub kwaśny charakter roztworu wodnego jakiejś substancji?
25. Które wodorotlenki można otrzymać w reakcji metalu lub tlenku metalu z wodą?
26. Jak otrzymać wodorotlenki nierozpuszczalne w wodzie, np. wodorotlenek żelaza(III)?
27. Określ warunki i napisz reakcje rozkładu wodorotlenków glinu, miedzi(II) i srebra.
28. Wymień 3 najbardziej znane wodorotlenki amfoteryczne. Napisz ich reakcje z KOH.
29. Jak otrzymać wodorosole i hydroksysole? Podaj przykłady reakcji.
30. Wymień znane Ci kwasy beztlenowe. Jak je otrzymać? Czy służy do tego reakcja chemiczna?
31. Wymień znane Ci kwasy mocne i słabe, trwałe i nietrwałe, utleniające i nieutleniające.
32. Czy każdy kwas można otrzymać w reakcji tlenku z wodą? Podaj przykłady reakcji.
33. Podaj przykłady reakcji kwasów z zasadami i tlenkami metali.
34. Podaj przykłady reakcji tlenków kwasowych z zasadami i tlenkami zasadowymi.
35. Podaj przykłady reakcji metalu z niemetalem.
36. Kiedy możliwa jest reakcja kwasu z solą (3 możliwości)? Podaj przykłady.
37. Kiedy możliwa jest reakcja soli z zasadą? Podaj przykłady.
38. Podaj przykłady reakcji soli z solą.
39. Z jakimi metalami reaguje, a z jakimi nie reaguje HCl? Co to jest szereg napięciowy metali?
40. Jak reaguje z metalami rozcieńczony, a jak stężony H₂SO₄? Podaj przykłady.
41. Jak reaguje z różnymi metalami (Zn, Cu, Hg, Ag) rozcieńczony, a jak stężony HNO₃?
42. Co to są reakcje strąceniowe?
43. Co to jest hydroliza? Które sole ulegają, a które nie ulegają temu procesowi? Podaj przykłady równań.
44. Jakie sole ulegają hydrolizie anionowej, a jakie kationowej?
45. Które sole łatwo rozkładają się w wyższych temperaturach?
46. Które sole należą do dobrze rozpuszczalnych?

Chemia nieorganiczna – właściwości i zastosowanie pierwiastków i związków (I/3c)

1. Jak w układzie okresowym zmieniają się: promień atomu, promień jonowy, I energia jonizacji, liczba izotopów, elektroujemność, aktywność chemiczna?
2. Napisz konfigurację elektronową atomów wybranych pierwiastków grup głównych i pobocznych. Na czym polega promocja i u jakich pierwiastków występuje?
3. Jak zmieniają się właściwości wodorków i tlenków w układzie okresowym?
4. Jak otrzymuje się na skalę przemysłową: H₂SO₄, HNO₃, H₂SO₃, NaOH, NH₃, superfosfat, szkło?
5. Wymień zastosowania pierwiastków i ich związków, kolejno według liczby atomowej. Pomiń mniej znane lub mniej ważne.

Chemia organiczna – węglowodory, izomeria (II/1a)

1. Podaj nazwy i napisz wzory sumaryczne i strukturalne 20 pierwszych alkanów.
2. Narysuj wzory strukturalne następujących związków: acetylen, benzen, buta-1,3-dien, but-1-yn, cykloheksan, mezo-2,3-dichlorobutan, trans-2,3-dichlorobut-2-en, cis-1,2-dichloroeten, 1,2-dimetylocykloheksan, trans-
   dimetylocyklopropan, ejkozan, etylen, 3-etylo-2,3-dimetyloheksan, heks-1-en-4-yn, m-
   ksylen, o-
   ksylen, p-
   ksylen, α-
   metylonaftalen, β-
   metylonaftalen, naftalen, pent-2-en, pent-1-en-4-yn, propan-2-ol, styren, toluen, 1,2,4-trimetylobenzen.
3. Objaśnij pojęcia i każde zilustruj przykładem: addycja, areny, atom chiralny, cykloalkan, destylacja frakcyjna, diastereoizomery, elektron zdelokalizowany, enancjomery, enol, grupa funkcyjna, izomeria cis-trans, izomeria grupy funkcyjnej, hydraty metanu, izomeria łańcuchowa, izomeria położenia podstawnika, izomeria położenia wiązania, izomery, konformacja, kraking, łańcuch główny węglowodoru, mieszanina racemiczna, podstawienie, podstawnik, przyłączenie, optycznie czynny, reakcja rodnikowa (= wolnorodnikowa), reakcja Wurtza, rzędowość atomu węgla, stereoizomery, substytucja, substytucja elektrofilowa, sucha destylacja węgla, szereg homologiczny, wzór Kekulégo. Które z nich to synonimy?
4. Ile istnieje izomerów a) pentanu, b) heksanu? Wypisz je i podaj ich nazwy systematyczne.
5. Podaj wzór ogólny alkanów, alkenów, alkinów, cykloalkanów, alkadienów.
6. Jaki jest związek właściwości fizycznych i chemicznych węglowodorów łańcuchowych z ich długością łańcucha i stopniem jego rozgałęzienia?
7. Napisz reakcje spalania całkowitego, półspalania i spalania niecałkowitego wskazanego węglowodoru.
8. Napisz reakcję pentanu, cyklopentanu i pent-2-enu z chlorem. Określ warunki reakcji.
9. Dlaczego fluor i jod nie są używane w reakcjach podstawienia?
10. Dlaczego eten odbarwia wodę bromową?
11. W jakich warunkach alkeny przyłączają chlor, chlorowodór, wodę, wodór?
12. Co mówią reguły Markownikowa i Zajcewa?
13. Napisz reakcje nitrowania, chlorowania i metylowania benzenu, określ warunki każdej z nich.
14. Napisz reakcje nitrowania toluenu i nitrobenzenu, uwzględniając kierujący wpływ podstawników.
15. Omów właściwości fizyczne benzenu i naftalenu.
16. Przedstaw reakcje węglików glinu i wapnia z wodą i kwasem solnym.
17. Napisz reakcję prażenia octanu sodu z wodorotlenkiem sodu.
18. Napisz reakcje otrzymywania etenu z 1,2-dichloroetanu i z chloroetanu. Jakich odczynników użyjesz?
19. Napisz reakcję otrzymywania cyklopropanu z 1,3-dichloropropanu. Jakiego odczynnika użyjesz?
20. Omów skład i właściwości benzyny, nafty, oleju napędowego, oleju smarowego i asfaltu.
21. Czym są i jakie zastosowanie mają: acetylen, chloroetan, chloroform, eten, freony, izooktan, kauczuk, polichlorek winylu, polietylen, polipropylen, polistyren, teflon? Tam, gdzie to możliwe, podaj nazwy systematyczne.

Chemia organiczna – alkohole, fenole, aldehydy, ketony (II/1b)

1. Napisz wzory chemiczne następujących substancji: o-
   chlorofenol, 3-chloro-2-nitrofenol, fenolan sodu, metanolan potasu, 3-metylobutanal, 2-metylobutan-1,3-diol, 3-metylopentan-2-ol, pentan-2-on, 2,4,6-trichloronitrofenol.
2. Czym są (tam, gdzie to możliwe, podaj nazwy systematyczne) i jakie mają zastosowanie: aceton, fenol, formaldehyd, formalina, glicerol, glikol etylenowy, odczynnik Tollensa.
3. Podaj przykład alkoholu I-, II- i III-rzędowego.
4. Przedstaw reakcje: etenu z wodą w środowisku kwaśnym, chloroetenu z NaOH.
5. Napisz reakcję otrzymywania etan-1,3-diolu z etenu oraz propan-1,2,3-triolu z propenu.
6. Porównaj właściwości alkoholi i fenoli.
7. Jakiego odczynnika użyjesz do utlenienia metanolu, etanolu i propan-2-olu do odpowiedniego aldehydu lub ketonu? Zapisz równania reakcji.
8. Napisz reakcję hydratacji propynu; jakich odczynników użyjesz?
9. Porównaj właściwości aldehydów i ketonów. Jakich odczynników użyjesz, by odróżnić je od siebie?
10. Wyjaśnij przy pomocy równań chemicznych, na czym polegają próba Tollensa i próba Trommera.
11. Na czym polega polimeryzacja formaldehydu?
12. W jaki sposób srebrzy się bombki choinkowe?

Chemia organiczna – kwasy, estry, tłuszcze, mydła, aminy, amidy, aminokwasy, peptydy, białka, cukry, kwasy nukleinowe (II/2)

Biologia do matury • Cząstki elementarne