Wersja z 2023-12-29

Grzegorz Jagodziński

Fonetyka historyczna języka niemieckiego

Spis treści Część następna

Samogłoski

PG = pragermański, sgn = starogórnoniemiecki, ngn = nowogórnoniemiecki, niemiecki literacki. W sgn przegłos oznaczono kropką pod literą. Znak ë oznacza samogłoskę pochodzącą z PG e, i.
Asterysk (*) oznacza zapożyczenia.

PG sgn ngn przykłady
a a a Abt*, Acker, Altar*, Gast, Kalb, Kraft, machen, Macht, Nacht, Pfaffe*, Pfarrer*, wachsen
an ā a brachte, dachte
æ̅ ā a lassen
a a ɑː Name, Nase, Vater
æ̅ ā ɑː gaben (impf.), Jahr, raten, Saat, Samen, schlafen, wahr
a ɛ mächtig
a ɛ denken, Engel*, Gäste, Kämpfer, Kessel*, setzen
e ë ɛ Brett, es, essen, helfen, Herz, Keller*, Schwester, sprechen, werfen, Zelle*
i ë ɛ Becher*, Pfeffer*
e ɛ Bretter, Kette*, Pelle*
ai1 ē ɛ echt, Herr
a ɛː Väter
a ɛː nähren
a Brezel*, Heer
e ë Erde, nehmen, pflegen, segnen*, zehn
i ë leben, schweben
ai1 ē mehr, Schnee, See, sehr
e i ɪ binden, bitten, Hirte, ich, irdisch, ist, Kirsche*, Minze*, Mitte, nimmt, Ring, sitzen, Wille
i i ɪ Bischof*, dritte, Fisch, geritten, Kirche*, Schiff, Sippe, Tinte*, Wicke*
u ɪ Kissen*
e i mir, sieben
i i geschrieben, gestiegen
ē ia Brief*, hielt, hieß, ließ, Miete, Priester*, Riemen*, Ziegel*
eu, iu6 io, iọ bieten, Knie, lieb, lief, liegen, Niere, rief, schlief, stieß, tief
u o ɔ Dorf, Joch, Holz, Korn, offen, Volk, Wolf, Wort
u u ɔ Nonne*, Sommer, Sonne
u o Bote, Tor, Vogel
u u Sohn
au3 ō froh, hoch, Kloster*, Kohl, Lohn, los (< *laus-), Los (< *hlaut-), Ohr, Propst*, Rohr, schon, Tod
u u ʊ dunkel, Pfunt
ō uo ʊ Mutter, suchen
u u du
ō uo Blume, Blut, Bruder, Fuß, gut, Schule*, Stuhl
a œ Hölle, Löffel, schöpfen
u œ Wölfe
u œ Mönch*
u øː Vögel
u øː Söhne
au3 ọ̄ øː öde, schön
u ʏ Pfütze*, Sünde
ō ụọ ʏ Mütter
u Mühle*, Münster*
ō ụọ blühen, Güte, Schüler*, Stühle
in ī ae weihen
ī ī ae drei, Feind, Reich*, Reif ‘szron’, reiten, scheinen, schreiben, Schwein, steigen, verzeihen, Weib, Zeit
ai2 ei ae Eiche, ein, Geiß, Heim, Heiß, heißen, Kaiser*, Laib, Reif ‘pierścień’, scheiden, Steig, Stein, Teil, weiß
ū ū ao Haus, Haut, Laut
au4 ou ao auch, Auge, Baum, Gau, Haupt, kaufen*, laufen, taufen
ū ụ̄ ɔø Häuser, Häute
au4 ẹụ ɔø freuen, Heu
au4 ọụ ɔø Bäume, Gäu, Läufer
eu, iu5 iu, iụ ɔø deutsch, euch, Kreuz*, Leute, neu, Teufel*, Treue

Uwagi:

1. przed PG r, w, h;

2. w innej pozycji niż w 1 (zachodzi przed ch < PG *k);

3. przed PG zębowymi oraz h (a także w zapożyczeniach), także przed wygłosowym w;

4. w innej pozycji niż w 3 (zachodzi przed ch < PG *k);

5. w dialektach frankońskich: przed i, j, u w następnej sylabie; w dialektach górnoniemieckich przed wargowymi i tylnojęzykowymi z wyjątkiem PG h;

6. w innej pozycji niż w 5.

Spis treści Część następna