Wersja z 2023-12-29
PG = pragermański, sgn = starogórnoniemiecki, ngn = nowogórnoniemiecki, niemiecki literacki. W sgn przegłos oznaczono kropką pod literą. Znak ë oznacza samogłoskę pochodzącą z PG e, i.
Asterysk (*) oznacza zapożyczenia.
| PG | sgn | ngn | przykłady |
|---|---|---|---|
| a | a | a | Abt*, Acker, Altar*, Gast, Kalb, Kraft, machen, Macht, Nacht, Pfaffe*, Pfarrer*, wachsen |
| an | ā | a | brachte, dachte |
| æ̅ | ā | a | lassen |
| a | a | ɑː | Name, Nase, Vater |
| æ̅ | ā | ɑː | gaben (impf.), Jahr, raten, Saat, Samen, schlafen, wahr |
| a | ạ | ɛ | mächtig |
| a | ẹ | ɛ | denken, Engel*, Gäste, Kämpfer, Kessel*, setzen |
| e | ë | ɛ | Brett, es, essen, helfen, Herz, Keller*, Schwester, sprechen, werfen, Zelle* |
| i | ë | ɛ | Becher*, Pfeffer* |
| e | ẹ | ɛ | Bretter, Kette*, Pelle* |
| ai1 | ē | ɛ | echt, Herr |
| a | ạ | ɛː | Väter |
| a | ẹ | ɛː | nähren |
| a | ẹ | eː | Brezel*, Heer |
| e | ë | eː | Erde, nehmen, pflegen, segnen*, zehn |
| i | ë | eː | leben, schweben |
| ai1 | ē | eː | mehr, Schnee, See, sehr |
| e | i | ɪ | binden, bitten, Hirte, ich, irdisch, ist, Kirsche*, Minze*, Mitte, nimmt, Ring, sitzen, Wille |
| i | i | ɪ | Bischof*, dritte, Fisch, geritten, Kirche*, Schiff, Sippe, Tinte*, Wicke* |
| u | ụ | ɪ | Kissen* |
| e | i | iː | mir, sieben |
| i | i | iː | geschrieben, gestiegen |
| ē | ia | iː | Brief*, hielt, hieß, ließ, Miete, Priester*, Riemen*, Ziegel* |
| eu, iu6 | io, iọ | iː | bieten, Knie, lieb, lief, liegen, Niere, rief, schlief, stieß, tief |
| u | o | ɔ | Dorf, Joch, Holz, Korn, offen, Volk, Wolf, Wort |
| u | u | ɔ | Nonne*, Sommer, Sonne |
| u | o | oː | Bote, Tor, Vogel |
| u | u | oː | Sohn |
| au3 | ō | oː | froh, hoch, Kloster*, Kohl, Lohn, los (< *laus-), Los (< *hlaut-), Ohr, Propst*, Rohr, schon, Tod |
| u | u | ʊ | dunkel, Pfunt |
| ō | uo | ʊ | Mutter, suchen |
| u | u | uː | du |
| ō | uo | uː | Blume, Blut, Bruder, Fuß, gut, Schule*, Stuhl |
| a | ẹ | œ | Hölle, Löffel, schöpfen |
| u | ọ | œ | Wölfe |
| u | ụ | œ | Mönch* |
| u | ọ | øː | Vögel |
| u | ụ | øː | Söhne |
| au3 | ọ̄ | øː | öde, schön |
| u | ụ | ʏ | Pfütze*, Sünde |
| ō | ụọ | ʏ | Mütter |
| u | ụ | yː | Mühle*, Münster* |
| ō | ụọ | yː | blühen, Güte, Schüler*, Stühle |
| in | ī | ae | weihen |
| ī | ī | ae | drei, Feind, Reich*, Reif ‘szron’, reiten, scheinen, schreiben, Schwein, steigen, verzeihen, Weib, Zeit |
| ai2 | ei | ae | Eiche, ein, Geiß, Heim, Heiß, heißen, Kaiser*, Laib, Reif ‘pierścień’, scheiden, Steig, Stein, Teil, weiß |
| ū | ū | ao | Haus, Haut, Laut |
| au4 | ou | ao | auch, Auge, Baum, Gau, Haupt, kaufen*, laufen, taufen |
| ū | ụ̄ | ɔø | Häuser, Häute |
| au4 | ẹụ | ɔø | freuen, Heu |
| au4 | ọụ | ɔø | Bäume, Gäu, Läufer |
| eu, iu5 | iu, iụ | ɔø | deutsch, euch, Kreuz*, Leute, neu, Teufel*, Treue |
Uwagi:
1. przed PG r, w, h;
2. w innej pozycji niż w 1 (zachodzi przed ch < PG *k);
3. przed PG zębowymi oraz h (a także w zapożyczeniach), także przed wygłosowym w;
4. w innej pozycji niż w 3 (zachodzi przed ch < PG *k);
5. w dialektach frankońskich: przed i, j, u w następnej sylabie; w dialektach górnoniemieckich przed wargowymi i tylnojęzykowymi z wyjątkiem PG h;
6. w innej pozycji niż w 5.